خودکفایی غذایی و منابع آب؛ بازگشت به چالش آینده ایران

Abstract

افزایش جمعیت در کنار تغییرات اقلیمی برای ایران تبعات عدیده‌ای در زمینه آب و غذا داشته و با توجه به تشدید آن، دغدغه آینده را دوچندان می‌کند؛ ضرورت بازنگری در منطق و رویه‌های نظام حکمرانی و سیاست‌گذاری کشور با نگاه به آینده، امری خطیر و مطالبه‌ای جدی است. متوسط مصرف سالانه آب در ایران حدود 96 میلیارد متر مکعب است که این رقم، حدود 8 درصد بیشتر از کل منابع آب تجدیدپذیر ایران (89 میلیارد مترمکعب) است. بدین‌سان، بین نیاز آبی و عرضه پایدار آب، شکاف بزرگی به وجود آمده که می‌تواند کشور را به‌سمت بحران اجتماعی و محیط زیستی با تأثیر تعیین‌کننده بر رفاه نسل‌های کنونی و آینده به پیش ببرد. در این پژوهش، با به‌کارگیری داده‌های اسنادی و تحلیل کیفی و تجربی آنها، نخست، آب در دسترس و نیاز آبی کشور درباره نیاز غذایی مطالعه شد. آنگاه، راه حل‌های احتمالی مقابله با بحران آب از منظر حکمروایی مورد ارزیابی قرار گرفت. نتیجه نشان داد که علاوه بر محدودیت‌های شناخته شده آبی، منابع زمین نیز موانع قابل‌توجهی برای تولید پایدار غذا برای جمعیت روبه‌رشد ایران ایجاد می‌کند؛ نوسازی سیستم آبیاری، به‌کارگیری سیستم گلخانه‌ای و ساختن سدهای بیشتر نمی‌تواند به‌روش پایدار و مقرون به صرفه ای بحران آبی کشور را حل کند؛ در نتیجه، امید به خودکفایی در درازمدت، چشم‌انداز مطلوبی نخواهد داشت، به‌جای آن، سیاست‌گذاران باید هدف اصلی خود را تضمین امنیت غذایی کشور قرار دهند که می‌توان ضمن بهره برداری بهینه از منابع آب و خاک، تقویت سایر بخش‌های اقتصاد و امکان واردات کالاهای آب‌بر و نیز تولید این کالاها در نواحی پرآبِ جهان با سرمایه‌گذاری مشترک، به آن دست‌یافت.