جریان‌ها و دگرش پایداری اقتصادی فضا (نمونۀ موردی: روستاهای بخش دستگردان در شهرستان طبس)

Abstract

روابط و تعاملات گوناگون و پیوسته­ا­ی میان فضاهای جغرافیایی وجود دارد؛ از این­رو نمی‌توان مناطق و سکونتگاه­ها را در مطالعات و برنامه­ریزی­ها به­صورت جداگانه و منفک مورد شناسایی قرار داد. با توجه به اهمیت جریان­های فضایی در حیات و دگرگونی اقتصاد هر ناحیة جغرافیایی، در این تحقیق کوشش­شده نقش و تأثیر آن بر تحولات اقتصادی فضا (به­ویژه روستاها) با تأکید بر رویکرد پایداری در بخش دستگردان شهرستان طبس مورد بررسی قرار گیرد. این تحقیق کاربردی با رویکرد پیمایشی انجام شده است. جریانات فضایی در عرصة 36 سکونتگاه روستایی در قالب پنج جریان کلی و 37 متغیر آن سنجیده شده‌است. ارزیابی جریانات بر پایة سنجش فاکتور "شدت‌ جریان" بوده است که به‌منظور برآورد شدت جریانات فضایی در هر سکونتگاه و ارزیابی پایداری اقتصادی آن، پرسش­نامه‌ای محقق­ساخته در چهارچوب طیف لیکرت و نظام ارزش‌گذاری 1 تا 5 طراحی و تکمیل شده‌است. نتایج نشان­داد که در محدودة مورد مطالعه (بخش دستگردان شهرستان طبس)، جریانات فضایی افراد و سرمایه بیش از دیگر جریانات ارزیابی شده‌اند. همچنین پایداری اقتصادی در سطح متوسطی قرار دارد و ۲۶ روستا در وضعیت پایداری اقتصادی متوسط، ۷ روستا در وضعیت تقریباً پایدار و ۳ روستا در وضعیت تقریباً ناپایدار قرار دارند. نتایج آزمون همبستگی نشان­داد که رابطة مثبت و معناداری بین جریانات فضایی و پایداری اقتصادی وجود دارد؛ بنابراین با افزایش جریانات فضایی، پایداری اقتصادی روستاهای منطقه نیز ارتقا می‌یابد. برای تحقق توسعة پایدار روستایی در محدودة مورد مطالعه، لازم است بر ارتقای جریانات فضایی و تقویت پیوندهای روستایی-شهری تمرکز شود. برای تقویت جریانات فضایی بایستی شرایط زمینه‌ای نظیر: انزوای جغرافیایی، ضعف در زیرساخت‌های ارتباطی و پایین­بودن سطح تراکم انسانی با بهره‌گیری از شیوه‌های نوین در تعامل، ارتباط و بازاریابی چاره­اندیشی شود و در سیاست‌های آینده برای آن جایگاهی مناسب دیده شود.