بازنگری در فاکتورهای لرزه زمینساختی گستره تهران با تأکیدبر دادههای دیرینه لرزه شناسی

Abstract

طی دو دهه اخیر، مطالعات گستردهای در زمینه دیرینهلرزهشناسی گسلهای اطراف تهران انجام شده است. با این حال، نبود یکپارچگی در این مطالعات و عدم ارزیابی جامع نتایج، باعث کاهش کارایی آنها در تحلیل خطر زمینلرزه و مدلسازی لرزهزمینساخت منطقه شده است. در این پژوهش، کلیهدادههایاطراف تهران گردآوری، بررسی و صحتسنجی شد. بهمنظور ارزیابی دقیق، بازدیدهای میدانی و تحلیلهای زمینشناسی مستقلی انجام گرفت که در آن دادههای موجود با شواهد زمینشناسی جدید تطبیق داده شدند. در این راستا،32ترانشه حفاریشده بر روی پرتگاههای مشاء، شمال تهران، فیروزکوه، طالقان، آستانه، اشتهارد،پیشوا،شمال ری، جنوب ری و کهریزک انتخاب و مورد تجزیهوتحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان میدهد که نبود دادههای سنسنجی کافی، تعداد محدودو مکان نامناسبترانشههاو اختالف در تفسیر دادههای لرزهای موجب عدم دستیابی به یک دیدگاه جامع درباره لرزهخیزی پیشازتاریخ و تاریخی تهران شده است. با این حال، تحلیل دادهها وقوع بیش از38زمینلرزه مهیب در50هزار سال گذشته را در این محدوده تأیید میکند. دورهبازگشت نامنظم این زمینلرزهها ممکن است ناشی از کاستیهای روش مطالعه یا ویژگیهای طبیعی سامانههای گسلی منطقه باشد. یافتههای این تحقیق نشان میدهد که پرتگاههای جنوب و جنوب غرب تهران، شامل پرتگاههای شمال ری، جنوب ری، کهریزک و اشتهارد، ماهیتی مورفولوژیکی داشته و بقایای یک ابر دریاچه باستانیمحسوب میشوند. بر این اساس، بازنگری در دادههای لرزهخیزی ماقبل تاریخ این مناطق ضروری بوده و ارتباط آن با خشکشدن این دریاچه و وقوع زمینلرزههای مهیب مورد تحلیل قرار گرفته است. نتایج این پژوهش نشان میدهد که زمینلرزههای تاریخی ویرانگر شهر ری (راگا) بهجای فعالیت پرتگاههای مورفولوژیکی، تحت تأثیر فعالیت گسلهای بزرگ منطقه ازجمله پیشوا و شمال تهران بودهاند. عالوه بر این، شواهد رسوبی بیانگر آن است که شرایط وقوع پدیدههای زمینلرزهای نظیر روانگرایی و تشدید ارتعاشات در منطقه وجود داشته که تخریب ناشی از زمینلرزهها را افزایش داده است. بهطور کلی، بازنگری در دادههای لرزهای و دیرینهلرزهشناسی تهران نشان میدهد که بیش از10زمینلرزه از فهرست زمینلرزههای تاریخی منطقه حذف شده و4گسل نیز دیگر بهعنوان گسلهای فعال محسوب نمیشوند. با توجه به یافتهها، نتایج این تحقیق ضرورت بازنگری اساسی در کدهای لرزهای تهران را تأیید میکند و پیشنهاد میشود که معیارهای ارزیابی خطر زمینلرزه در این منطقه با در نظر گرفتن این دادههای جدید اصالح گردد