پتروگرافی و ژئوشیمی نهشته های سیلیسی آواری برش آرک (پالئوسن فوقانی- ائوسن زیرین)

چکیده مقاله

برش آرک در شمال غرب بیرجند در زون ساختاری شرق ایران واقع شده‌است. پتروگرافی و ژئوشیمی نهشته‌های سیلیسی‌‌آواری این برش به‌ منظور تعیین ترکیب سنگ‌شناسی و جایگاه زمین‌‌ساختی ناحیه منشأ مورد مطالعه قرار گرفته‌است. شواهد پتروگرافی نمونه‌های ماسه‌‌سنگی از جمله انواع کوارتزهای تک‌‌بلور و چند‌‌بلور با خاموشی مستقیم و موجی، فراوانی خرده‌‌سنگ‌های رسوبی و به مقدار کمتر خرده‌سنگ‌های دگرگونی و ولکانیکی و همچنین ترسیم نتایج آنالیز مودال این نمونه‌ها بر روی نمودار‌های تعیین‌‌کننده منشأ زمین‌-ساختی نشان می‌دهد ماسه‌‌سنگ‌های مطالعه شده حاصل حمل مجدد رسوبات، پس از برخورد و کوهزایی‌اند. بر اساس بررسی ژئوشیمی عناصر اصلی نمونه‌های شیلی نیز این رسوبات از سنگ‌های آذرین منشأ گرفته و به جایگاه زمین‌ساختی برخوردی تعلق دارند. زون زمین‌درز سیستان بین دو بلوک قاره‌ای لوت و افغان واقع شده‌است. بر مبنای کار محققین قبلی، فرورانش پوسته اقیانوسی سیستان نقش مهمی را در تحول تکتونیکی منطقه داشته‌است. مطالعات اخیر نشان می‌دهد که بدلیل فرورانش به سمت غرب اقیانوس سیستان در کرتاسه پیشین تا میانی، گوشته فوقانی به زیر بلوک لوت رانده شده و برخورد بین بلوک افغان و لوت در طول زون زمین‌درز سیستان احتمالا در کرتاسه فوقانی رخ داده‌است. تلفیق داده‌های فوق و مقایسه آن با تحول زمین‌ساختی منطقه نشان می‌دهد که نتایج این مطالعه می‌تواند برای بازسازی جغرافیای‌دیرینه منطقه مورد استفاده قرار گیرد.