نقد قدرت با کاربست مفاهیم زیست بومی(مطالعه موردی: سه داستان کوتاه از صادق چوبک)

چکیده مقاله

قدرت به مثابۀ نیرویی پنهان نقشی مؤثّر در خلق آثار هنری ایفا می‌کند. نویسندگان در بسیاری از مواقع با بهره‌گیری از مفاهیم زیست‌بومی می‌کوشند، قدرت به یغما رفتۀ جامعه را به آن بازگردانند و نقش کنشگر سیاسی را در جامعه ایفا کنند. این قدرت از منظر فوکو به همه‌چیز و همه‌کس متعلق است. در میان نویسندگان معاصر نقش صادق چوبک در بهره‌گیری از مفاهیم طبیعت و زیست‌بوم به جهت مبارزه علیه گفتمان قدرت مرکز، نقشی منحصر به‌ فرد و ویژه بوده‌است. در تفکر چوبک در بسیاری از مواقع امر سیاسی در امر زیست‌شناختی بازتاب می‌یابد. در مقالۀ پیش رو با شیوۀ توصیفی تحلیلی سه داستان کوتاه چوبک( چرا دریا طوفانی شد؟، قفس و انتری که لوطی‌اش مرده بود) از منظر نظریۀ گفتمان قدرت فوکو بررسی و روشن شده‌است که چوبک با پناه گرفتن در قالب طبیعت و زیست‌بوم از سیطرۀ گفتمان قدرت که آموزش سوژه‌هایی رام و مطیع است، می‌گریزد. او می‌کوشد با اتکا به مبانی زیست‌بومی از کنترل‌های انضباطی حاکم که بر روح جامعه‌اش چنگ انداخته‌است بکاهد. چوبک همچنین میان مفهوم جنسیت و قدرت ارتباطی مستحکم برقرار می‌کند و با گره‌ زدن جنسیت با مبانی زیست‌بومی علیه هژمونی مردانه موضع می‌گیرد تا ضمن تعادل قدرت روشن سازد که قدرت مختص یک فرد یا نهاد نیست و همه در چنبرۀ آن اسیرند.