درگذر از روزگار مستوری و مهجوری؛ تحلیل روان‌شناختی عنصر مکان در رمان زنان بدون مردان

چکیده مقاله

نوشتار حاضر به تحلیل عنصر مکان و چگونگی پیوند آن با شخصیت‌های داستان زنان بدون مردان نوشتة شهرنوش پارسی‌پور می‌پردازد؛ چراکه مکان در این داستان عنصر ساختاری مهمی است و نقش ویژه‌ای در دگردیسی شخصیت‌های داستان و گسترش معنا در متن دارد. رابطة متقابل انسان و مکان از مباحثی است که در روان‌شناسی محیط بررسی می‌شود. این رویکرد نگاه خاصی به مکان و انسان دارد و الگوی مناسبی برای تحلیل روان‌شناختی مکان در داستان به دست می‌دهد. این جستار نیز با چنین رویکردی به تحلیل رمان زنان بدون مردان می‌پردازد تا به چگونگی رابطة متقابل مکان و شخصیت در داستان و نیز دلالت‌های معنایی آن پی ببرد. در مجموع می‌توان گفت مکان در این داستان صرفاً بستری برای رویدادها و نیز دارای معنای ثابت و از پیش تعیین‌شده‌ای نیست، بلکه عنصری مهم، پویا، اثرگذار و نیز اثرپذیر است. این داستان با مرکزیت عنصر مکان آغاز می‌شود و این عنصر درهمکنش با شخصیت‌های زن داستان معنا می‌یابد و نیز به آن‌ها تشخص و معنا می‌بخشد. درنهایت مکان در این داستان با ایجاد نوعی حس امنیت، آرامش و استقلال در زنان داستان آن‌ها را از سیطرة جهان زیسته رهایی می‌بخشد و خودآگاهی و درک تازه‌ از خویشتن را برای آن‌ها به ارمغان می‌آورد.