تکرار نامکرر در غزل سعدی

چکیده مقاله

سعدی یکی از بزرگترین شاعران زبان فارسی است که کلامش در میان محققان به صفت سهل و ممتنع شناخته می شود ؛ گرچه مفهوم این صفت برای سخن سعدی بسیار کلی و غیر دقیق است ، اما با تحقیق بر روی شعر وی می توان به ویژگی های خاصی پی برد که سخن او رامنحصر به فرد و دست نیافتنی ساخته است . تکرار یکی از ویژگی های غزل سعدی است که موسیقی و تاثیر گذاری شعر او را به بالاترین حد خود می رساند . تکرار اساس موسیقی و القاء سخن و التذاذ هنری است ؛ بنیان بسیاری از هنرهای بشری نظیر موسیقی و شعر بر تکرار استوار است . تکراردر بلاغت سعدی نقشی کلیدی دارد ؛ به طوری که می توان گفت مانند رنگ زمینه در تمام غزلهای او حضور دارد .وی سطوح مختلف کلام خود را پیوسته تکرار می کند . نوشته ی حاضرتکرار های سعدی را از دو دیدگاه مختلف مورد بررسی قرار می دهد : نخست از نظر عناصر تکرار شونده ، دیگر از نظر محل و جایگاه تکرار . نویسندگان این مقاله در نگاه اول تکرارهای سعدی را به تکرار واج ، واژه ، عبارت ، جمله ،مصراع ، بیت و حتی مضمون های شعری تقسیم کرده ودر نگاه بعد بر اساس محل و جایگاه تکرارها در بیت و غزل برای آن انواعی از قبیل ردالصدر علی العجز، ردالمطلع قائل شده اند وسپس نشان داده اند که برخی از انواع تکرار، درهر یک از دو گونه ی مذکور با صنعت هایی که در کتب بلاغی با نامهای واج آرایی ، جناس ، قافیه ی درونی و ردالصدر علی العجز و ردالمطلع آمده است ، برابری می کند و برخی دیگر تکرارهایی است که بلاغیون آن را مورد بررسی قرار نداده اند ونیازمند تحقیق و دقت نظر بیشتر است .