بررسی گفتمانی اندیشگان شیخ¬احمد جامی براساس تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف

چکیده مقاله

متون عرفانی همواره تجلی¬گاه گفتمان عصر خویش است و عرفا روشنفکران روزگار خود به شمار می-روند. با بررسی آثار آنها می¬توان به شرایط و مناسبات قدرت در جامعه عصر عرفا و رابطه عرفا با گفتمان قدرت پی برد. از این رو در این جستار برآنیم تا با تکیه بریکی از متون عرفانی قرن پنجم، شرایط اجتماعی و سیاسی فرهنگی آن روزگار را با تحلیل گفتمان انتقادی نشان دهیم. در تحلیل گفتمان آن¬چه که ساختار زبان را شکل می¬دهد، عواملی چون؛ بافت تاریخی، روابط قدرت در جامعه، جهان¬بینی¬ها و فرایندهای اجتماعی و فرهنگی هستند که از طریق کاربرد مستمر زبان تثبیت و ماندگار می¬شوند. از آنجا آن¬جا که متون عرفانی چون آثار شیخ جام ارتباط نزدیکی با پیوندهای زبانی و تحلیل گفتمان دارد، بررسی این آثار می تواند ما را به فهم این متون نزدیک تر کند. آن چه که در این مقاله هدف بررسی نگارندگان قرار گرفته است تحلیل گفتمان باب نهم از کتاب کنوزالحکمه شیخ¬احمد جامی بر مبنای روش تحلیل نورمن فرکلاف در سه سطح «توصیف، تفسیر و تبیین» است.نتایج بررسی که به صورت تحلیل محتوا صورت گرفته¬، حاکی از این مسئله است که شیخ احمد جامی در کنوزالحکمه با توجه به روابط قدرت و ایدئولوژی حاکم، به کارکرد زبان و اجتماع، فرهنگ و سیاست توجه داشته و خود نیز با این گفتمان در ارتباط بوده است.