تاریخ‌نگاری گَردیزی در زین الاخبار: رویکرد و روش

چکیده مقاله

عبدالحی گَردیزی نویسنده زین‌الاخبار یا تاریخ گردیزی از جمله آخرین مورخان دوره­ نخست غزنوی است. این مقاله بر آن است تا رویکرد و روش گردیزی در تاریخ­نگاری را واکاود و بازنماید. اگرچه گردیزی به ظاهر تاریخ خود را در شمایل تاریخی عمومی نگاشته، اما بخش­هایی از آن تاریخ سلسله­ای و محلّی است. گردیزی برخلاف بسیاری از مورخان سنتی و احتمالا متأثر از رویکرد و آثار ابوریحان بیرونی به موضوعات و مباحث اجتماعی و قوم ­شناسی پرداخته و در این زمینه گزارش­های ارزنده و سودمندی به ­دست داده‌است. در روایت­های گردیزی گاه رگه هایی از تساهل مذهبی را می­توان یافت؛ اگرچه رویکرد اعتقادی او نسبت به ادیان و مذاهب دیگر بی طرفانه نیست، اما نسبت به مورخان معاصراش تعصب مذهبی کمتری داشته ­­است. گردیزی در برخی مواضع، هرچند گاه سطحی، دست به تبیین و تحلیل و نقد زده‌است، در نتیجه وی در برابر رویکرد عقلانی و نقلی موضعی میانه را برگزیده‌است. نقطه ضعف گردیزی پایبندی بیش از حد به خلاصه ­نویسی است. کلیدواژه‌ها