تحولات طریقت دانیالیه در گرمسیرات فارس از قرن هفتم تا دهم هجری قمری

چکیده مقاله

طریقــت دانیالیه به رهبری شــیخ دانیال از مهمترین طریقتهای تصوف در نواحی گرمســیرات فارس اســت. این طریقت متأثر از اندیشــههای شیخ ابواسحاق کازرونی )352-426ق(، مؤسس طریقت »کازرونیه«، در قرن هفتم هجری تأسیس شد. کانون آن خنج، بهعنوان یکی از ایســتگاههای کاروانی شــیراز به سمت الر و هرموز، شاهد شکلگیری کانونهای فکری گوناگون بوده است. با همۀ اهمیتی که طریقت دانیالیه دارد، تاکنون دربارة شــخصیت بنیانگذار آن و کم و کیف این طریقت تحقیقی مســتقل انجام نشده است. نوشــتار حاضر با روش توصیفی-تحلیلی در پی پاســخ به این پرسش اســت که رابطة طریقت دانیالیه، بهعنوان فرقهای صوفیانه، با تحوالت اجتماعی-سیاســی گرمسیرات فارس در قرون میانه چگونه بوده است؟ نتایج پژوهش نشان میدهد طریقت دانیالیه از طریق ایجاد خانقاه و مساجد در گسترش شهرنشینی خنج نقشی مستقیم و مستمر داشت. به عالوه، دراویش دانیالی، در دربار ملوک هرموز، نقشــی فعال در منازعه با ملوک کیش ایفا کردند و همچنین از طریق ارتباط با دیگر طریقتها، از جمله »قتالی« و »شمسیه«، شبکة روابط فکری خود را در نواحی پسکرانهای خلیجفارس توسعه دادند.