بررسی جایگاه زمین ساختی افیولیت ملانژ شمال مکران بر اساس شیمی کانی ها، جنوب خاوری ایران

چکیده مقاله

منطقه مورد بررسی بخشی از افیولیت شمال مکران، واقع در جنوب خاوری ایران است. این مجموعه، حاوی یک توالی نسبتا کامل از سنگ‌کره‌ی اقیانوسی است که در آن بخش گوشتهای و پوستهای به خوبی حفظ شده است. عمده ساختارهای منطقه شامل گسلهای رورانده با روند WNW-ESE با شیب به سمت شمال و شمالشرق هستند که در نتیجه‌ی عملکرد آنها مواد سنگی به سمت SSW رانده شده‌اند. فراوانترین واحد سنگی تشکیل دهنده‌ی توالی گوشته‌ای این مجموعه‌ی افیولیتی، پریدوتیت است. کانی‌های الیوین، ارتوپیروکسن، کلینوپیروکسن و اسپینل، سازنده‌های اصلی این سنگ‌ها بوده و بافت‌های غالب در آنها دانه‌ای، پوئی‌کلیتیک و مشبک هستند. بررسی ریزپردازش الکترونی کانی‌های الیوین، پیروکسن و اسپینل در دونیت و هارزبورژیت نشان می‌دهد الیوین از نوع فورستریت (Fo:87-90)، ارتوپیروکسن از نوع انستاتیت (En:88-91)، کلینوپیروکسن از نوع دیوپسید (En:44-48,Wo:48–52) و اسپینل آلومنیوم-کروم‌دار (Spl:54-69, Chr:21–36) است. میانگین عدد منیزیم (Mg#=Mg/(Mg+Fe+2)) در الیوین، ارتوپیروکسن و کلینوپیروکسن به ترتیب 86/0، 92/0، 96/0 و میانگین عدد کروم (Cr#=Cr/Cr+Al+Fe3+) در اسپینل 27/0 می‌باشد. ترکیب شیمیایی الیوین و اسپینل نشان می‌دهد پریدوتیت‌های مورد بررسی از نوع ابیسال بوده، به گوشته‌ی زیر پوسته‌ی اقیانوسی تعلق دارند و متحمل 10 تا 15 درصد ذوب بخشی شده‌اند. بر اساس نمودارهای جدا کننده‌‌ی محیط‌های زمین‌ساختی، پریدوتیت‌های مکران خصوصیات پشته میان اقیانوسی را به نمایش گذاشته و شواهدی که نمایانگر محیط فرورانش باشد، در آنها مشاهده نمی‌شود. بنابراین افیولیت شمال مکران در یک حوضه کششی بین دو بلوک قاره‌ای تشکیل شده است. خرده قاره‌ی ایران مرکزی (بلوک لوت) در سمت شمال-شمال‌شرق و باریکه‌ی قاره‌ا‌ی باجکان-دورکان، در جنوب-جنوب‌غرب این حوضه‌ی اقیانوسی قرار داشته‌اند.