بررسی معماری و تزئینات آرامگاه حسام الدوله بیرجند

چکیده مقاله

آرامگاه حسامالدوله یکی از بناهای شاخص بافت تاریخی بیرجند است. این بنا مربوط به دو ر ه قاجار و جزء بناهای آرامگاهی غیرمذهبی است. با توجه به مالکیت بنا، این اثر تاکنون معرفی نشده و هدف از این مقاله معرفی معماری آرامگاه حسامالدوله، شخصیت مدفون و دستهبندی تزئینات بهکاررفته در این بنا است. در این راستا، پژوهش حاضر به دنبال جوابی منطقی برای سؤالات زیر است: معماری آرامگاه حسامالدوله به چه شکل است؟ آرایههای تزئینی بهکاررفته در آرامگاه حسام الدوله کدماند؟ چه نوع نقوشی در تزئینات این بنا بهکاررفته است؟ آرامگاه حسامالدوله در داخل باغی احداثشده که امروزه به دلیل قرارگیری آن در بافت شهری فقط قسمتی از باغ باقیمانده و ساخت و سازهایی که طی چند ده ه اخیر اطراف سازه اصلی بنا صورت گرفته است، موجب نابودی اصالت اثر و به جزء قسمت ایوان ورودی بنا، سه ضلع دیگر آن توسط ساختسازهای جدید احاطه شده است. بهطورکلی، این آرامگاه از لحاظ پلان و ویژگیهای معماری قابلمقایسه با بناهای همعصر است و اختلاف آن در تزئینات بنا میباشد. آرایههای بهکاررفته در آرامگاه شامل آینه- کاری، گچبری و آجرکاری است و نقوش شامل گیاهی، هندسی، حیوانی و کتیبهها هستند. علاوه بر آینهکاری در این بنا، از هنر گچ بری و آجرکاری نیز استفاده شده است و نقوش گیاهی، هندسی، حیوانی و خط نگاره از نقوش تزئینی بهکاررفته در این آرامگاه است. نقوش بهکاررفته در بنا قابلمقایسه با بناهای همعصر بیرجند ازجمله باغ رحیمآباد و باغ اکبریه و سایر بناهای بیرجند دو ر ه قاجار است. پژوهش حاضر از نوع تحقیقات توصیفی و تحلیلی و با رویکرد تاریخی و فرهنگی میباشد و جمعآوری یافتههای آن از طریق مطالعات