بررسی اثرات تغییر اقلیم بر عملکرد محصول زعفران در استان خراسان جنوبی با رهیافت پانل فضایی

Abstract

پژوهش حاضر به بررسی اثرات مستقیم و غیرمستقیم ناشی از سرریزهای فضایی دما، رطوبت نسبی و بارش بر عملکرد زعفران در شهرستان‌های استان خراسان جنوبی در دوره زمانی 1390 تا 1402 پرداخته است. ایران بزرگترین تولیدکننده زعفران در جهان است و استان خراسان جنوبی پس از استان خراسان رضوی در جایگاه دوم تولید این محصول در کشور قرار دارد که این موضوع اهمیت بررسی تأثیرات تغییرات اقلیمی بر عملکرد آن را نشان می‌دهد. در این پژوهش پس از اینکه داده‌های مربوط به عملکرد زعفران از سایت جهادکشاورزی و داده‌های اقلیمی از سایت هواشناسی استان خراسان جنوبی اخذ گردید، برآورد و تحلیل داده‌ها به کمک مدل پانل فضایی و با استفاده از نرم افزارStata17 انجام شد. نتایج بر‌اساس مدلSAC که به‌عنوان مدل بهینه در مدل‌های اقتصادسنجی فضایی انتخاب شده است، نشان داد که به‌طور کلی بارش و رطوبت نسبی و شاخص حداکثر دما تأثیر معنی‌داری بر عملکرد زعفران ندارد اما شاخص دما تأثیر منفی و معنی‌داری بر عملکرد زعفران دارد و شاخص حداقل دما تأثیر مثبت و معنی‌داری داشت. همچنین پارامترهای فضایی نیز همبستگی فضایی مثبت و معناداری را نشان دادند که بیانگر اهمیت اثرات فضایی در تحلیل داده‌ها بود. بر اساس نتایج این پژوهش، با بهبود روش‌های آبیاری و استفاده از تکنیک‌های بهینه کشاورزی، پایش و پیش‌بینی اقلیمی دما و انجام پژوهش‌های بیشتر در زمینه بررسی اثرات تغییرات اقلیمی و سرریزهای فضایی بر زعفران می‌توان به کشاورزان و سیاست‌گذاران کمک کرد تا با پیش بینی و مدیریت بهتر شرایط اقلیمی، بهره‌وری و عملکرد این محصول را در سال‌های آتی بهبود بخشند.