نقش دانش بومی آبیاری (سیستم قنات) در تعیین الگوی کاشت محصولات باغی (منطقه القورات شهرستان بیرجند)

چکیده مقاله

نقش دانش بومی که حاصل تجربیات چند هزار ساله پیشینیان بوده و در طول زمان با عمل توام شده، در مدیریت منابع آبی بخش کشاورزی غیر قابل انکار است. باغداران خراسان جنوبی نیز با درک محدودیت منابع آبی و به ویژه قنوات، با تکیه بر دانش بومی خود درصدد تطبیق نوع و سطح کاشت محصولات خود با این محدودیت بوده اند. پژوهش حاضر به منظور بررسی نقش دانش بومی آبیاری در تعیین الگوی کاشت محصولات باغی با تاکید بر نقش قنات در سطح 15 روستای منطقه القورات از توابع بخش مرکزی شهرستان بیرجند انجام شد. این تحقیق، از لحاظ هدف کاربردی و به شیوه پیمایشی انجام شده است. جمع آوری داده ها از طریق انجام مصاحبه های باز و عمیق، مشاهده مستقیم و بررسی اسناد و مدارک صورت گرفت. با استفاده از فرمول کوکران تعداد 146 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب و سپس پرسشنامه های محقق استفاده شد. نتایج تحقیق نشان SPSS ساخته به صورت تصادفی توسط باغداران تکمیل گردید. برای تجزیه و تحلیل داده ها نیز از نرم افزار داد دانش بومی آبیاری در تعیین الگوی کاشت محصولات باغی موثر بوده است و بین متغیر دبی قنات و الگوی کاشت محصولات باغی شامل نوع، آرایش و نحوه استقرار و تراکم درختان باغی، رابطه معنی داری وجود دارد. یافته های تحقیق نشان می دهد که باغداران منطقه مورد مطالعه به لحاظ مدیریت بهینه مصرف آب از دانش بومی غنی برخوردار بوده و می توان با تلفیق آن با دانش فنی، جهت سیاست گذاری در بخش کشاورزی و باغداری از آن بهره برداری نمود.