تجرب. دینی و تعدد قرائت ها از منظر علامه مصباح یزدی

Abstract

فهم صحیح متون دینی همواره از دغدغه های مهم بشر بوده است، اما گذشت زمان و فاصله گرفتن از عصر نزول وحی، موجب دشواری دست یابی به این امر شده است. در این میان برخی به خطا رفته اند که آن را » تعدد قرائت هایی « و » تفسیر به رأی « . متون دینی افتاده اند » تفسیر به رأی « و در دام حاصل تجربه های دینی متعدد و متفاوت می دانند. حال مسئله این است که تعدد تجربه های دینی که منجر به تفسیرها و قرائت های مختلف از دین شود تا چه حد پذیرفته شده است؟ در این نوشتار به پاسخ این سوال از دیدگاه علامه مصباح با تمرکز بر کتاب تعدد قرائت ها و بخش هایی از کتاب آفتاب مطهر خواهیم پرداخت. به طور خلاصه باید گفت علامه مصباح با این نگرش از تعدد قرائت هایی که دین را صرفا حاصل تجرب. دینی پیامبران می داند مخالف است. ابتدا استدلال های ارائه شده به دقت تحلیل و در نهایت با روش قیاسی مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد دلایل عمده علامه از این قرار است: ) 1 ( در صورت پذیرش نظری. تعدد قرائت ها، وقوع گفت وگو بین ما و طرفداران این نظریه )به دلیل عدم فهم مدعای دو طرف( امکان پذیر نبود؛ ) 2 ) وجود برخی مسایل اختلافی در هر علم، موجب نمی گردد هم. مطالب آن علم مشکوک باشد. اگر مسئله ای برهان یقینی داشت و تمامی دانشمندان بر اساس روش صحیح آن علم بر آن اتفاق نظر داشتند، قرائت پذیر نخواهد بود. مسائل حوزه دین نیز از همین قاعده تبعیت می کند. مسائلی که باید بر اساس روش تحقیق ویژه مختص آن، بررسی شود؛ ) 3 ( به صرف این که بعضی از مطالب ظنی است و اختلاف فتوا در آن ها وجود دارد، نمی توان اختلاف و تعدد رأی و نظر را به همه مسایل تعمیم داد. ) 4 ( فتاوای اختلافی در موارد غیریقینی، محدودند و در این حوز. معرفتی هم، فقط صاحفهم صحیح متون دینی همواره از دغدغه های مهم بشر بوده است، اما گذشت زمان و فاصله گرفتن از عصر نزول وحی، موجب دشواری دست یابی به این امر شده است. در این میان برخی به خطا رفته اند که آن را » تعدد قرائت هایی « و » تفسیر به رأی « . متون دینی افتاده اند » تفسیر به رأی « و در دام حاصل تجربه های دینی متعدد و متفاوت می دانند. حال مسئله این است که تعدد تجربه های دینی که منجر به تفسیرها و قرائت های مختلف از دین شود تا چه حد پذیرفته شده است؟ در این نوشتار به پاسخ این سوال از دیدگاه علامه مصباح با تمرکز بر کتاب تعدد قرائت ها و بخش هایی از کتاب آفتاب مطهر خواهیم پرداخت. به طور خلاصه باید گفت علامه مصباح با این نگرش از تعدد قرائت هایی که دین را صرفا حاصل تجرب. دینی پیامبران می داند مخالف است. ابتدا استدلال های ارائه شده به دقت تحلیل و در نهایت با روش قیاسی مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد دلایل عمده علامه از این قرار است: ) 1 ( در صورت پذیرش نظری. تعدد قرائت ها، وقوع گفت وگو بین ما و طرفداران این نظریه )به دلیل عدم فهم مدعای دو طرف( امکان پذیر نبود؛ ) 2 ) وجود برخی مسایل اختلافی در هر علم، موجب نمی گردد هم. مطالب آن علم مشکوک باشد. اگر مسئله ای برهان یقینی داشت و تمامی دانشمندان بر اساس روش صحیح آن علم بر آن اتفاق نظر داشتند، قرائت پذیر نخواهد بود. مسائل حوزه دین نیز از همین قاعده تبعیت می کند. مسائلی که باید بر اساس روش تحقیق ویژه مختص آن، بررسی شود؛ ) 3 ( به صرف این که بعضی از مطالب ظنی است و اختلاف فتوا در آن ها وجود دارد، نمی توان اختلاف و تعدد رأی و نظر را به همه مسایل تعمیم داد. ) 4 ( فتاوای اختلافی در موارد غیریقینی، محدودند و در این حوز. معرفتی هم، فقط صاحب نظران و متخصصان، حق اظهار نظر دارند و دیدگاه غیرمتخصصان اعتباری نخواهد داشت. پس اختلاف نظر فقیهان در مسایل فقهی از جهات مذکور نیز بسیار متفاوت با نظریه اختلاف قرائت ها است. بنابراین علامه اختلاف در برخی موارد )فروع دین و یا مسائل غیریقینی و احکام عملی( را به صورت موجب. جزئیه می پذیرد، اما به هیچ وجه تعدد قرائت ها را در مورد اعتقادات و احکام بنیادی اسلام نمی پذیرد.ب نظران و متخصصان، حق اظهار نظر دارند و دیدگاه غیرمتخصصان اعتباری نخواهد داشت. پس اختلاف نظر فقیهان در مسایل فقهی از جهات مذکور نیز بسیار متفاوت با نظریه اختلاف قرائت ها است. بنابراین علامه اختلاف در برخی موارد )فروع دین و یا مسائل غیریقینی و احکام عملی( را به صورت موجب. جزئیه می پذیرد، اما به هیچ وجه تعدد قرائت ها را در مورد اعتقادات و احکام بنیادی اسلام نمی پذیرد.