کارکرد آموزشی وقف و اثرات اجتماعی فرهنگی آن در شهر بیرجند

Abstract

قف از سنت های حسنه در فرهنگ اسلامی است که کارکردهای مثبت فراوانی را در جامعه داراست. یکی از مهم ترین کارکردهای وقف، رویکرد آموزشی آن است که به مدد بهره گیری از عواید موقوفات مدارس علمی و کتابخانه های متعدد، شکل گرفته و سهم مهمی در گسترش و ترویج علم و دانش داشته است. در خراسان جنوبی بیش از 5000 موقوفه و نزدیک به 14000 رقبه وقفی وجود دارد. بخش مهمی از موقوفات در این استان و شهرستان بیرجند، اختصاص به امر آموزش دارد که از دوره صفویه تاکنون در قالب وقف بر مدارس علمیه، مکتب خانه ها،کتابخانه ها، مدارس علوم جدید، دانشگاه ها، اعانت از اهل علم و طلاب نقش مهمی در گسترش و رونق محافل علمی در این منطقه داشته است. در این مقاله سعی شده تا با بهره گیری از وقف نامه ها، نقش و کارکرد وقف در حوزه آموزشی و فرهنگی در محدوده جغرافیائی شهرستان بیرجند تبیین گردد. بر مبنای هدف، پژوهش در زمره تحقیقات کاربردی و بر اساس ماهیت و روش، از نوع تحقیقات توصیفی تحلیلی است که به - کمک روش اسنادی و با تأکید بر وقف نامه ها و اسناد وقفی موجود، اطلاعات پایه و اساسی تحقیق، استخراج و مورد بازخوانی و تحلیل قرار گرفته است. نقش مدرسه شوکتیه در ترویج عل وم نوین در این منطقه به عنوان نمونه ای برجسته از موقوفات آموزشی به تفصیل بررسی شده است