خاستگاه و محیط رسوبی نهشته های آبرفتی نئوژن دشت بیرجند (خراسان جنوبی)

چکیده مقاله

نهشته های آبرفتی نئوژن دشت بیرجند، به منظور بررسی جایگاه زمین ساختی، منشأ و شرایط رسوب گذاری، بررسی شده است. مطالعۀ حاضر بر اساس مشاهدات صحرایی 8 نیمرخ آبرفتی در رخنمون های برش جاده و پتروگرافی قطعات کنگلومرایی و ماسه سنگ ها انجام شده است. پتروگرافی قطعات کنگلومرایی وجود قطعات آذرین نفوذی و خروجی از جمله سنگ های الترامافیک، مافیک و حد واسط و نیز سنگ های رسوبی نظیر قطعات ماسه سنگی و آهک ماسه ای را در این نمونه ها نشان می دهد. بر اساس آنالیز کمی کانی های تخریبی، ماسه سنگ ها فلدسپاتیک لیتارنایت تا ساب لیتارنایت بوده و اجزای تشکیل دهندۀ آنها احتمالاً از سنگ های آذرین حد واسط تا مافیک، سنگ های رسوبی و به مقدار کمتر سنگ های دگرگونی حاصل شده اند. ترسیم نتایج دانه شماری بر نمودارهای مثلثی تفکیک کنندۀ منشأ و جایگاه زمین ساختی، اشتقاق این رسوبات از موقعیت های کوهزایی با چرخۀ مجدد و کمان های ماگمایی مخلوط را منعکس می کند. با توجه به زمین شناسی منطقه و داده های حاصل از آنالیز جریان دیرینه، به نظر می رسد که بتوان واحدهای افیولیتی کرتاسه، واحدهای فلیشی کرتاسۀ پسین تا ائوسن، سنگ های رسوبی آواری کربناته پالئوژن و سنگ - های ولکانیکی ائوسن میوسن در شمال محدودۀ مدنظر را به عنوان سنگ منشأ رسوبات فوق - در نظر گرفت. تفکیک رخساره های هر توالی بر اساس ویژگی های بافتی و ساختمان های رسوبی نشان می دهد که این رخساره ها در سه مجموعه رخساره ای کنگلومرایی، ماسه سنگی و گل سنگی جای می گیرند. بر اساس تغییرات عمودی و جانبی رخساره ای، محیط رسوب گذاری این نهشته ها احتمالاً سیستم رودخانه ای بریده بریدۀ کم عمق با بستر گراولی در نواحی نزدیک به منشأ بوده است.