گونه شناختی و گاهنگاری سفالینههای پیش از تاریخ محوطهی «قشهتوت» در شمال شرق ایران

Abstract

خراسان بزرگ یکی از مناطق پراهمیت در شناخت دورهای فرهنگی از پیش از تاریخ تا دوران اسلامی به شمار میرود. با این حال، نبود انسجام در حفاریها و کاوشهای باستانشناسی، همراه شرق ایران شده است. تپهی قشه توت، که در فاصلهی ۱۲ کی لومتری صالحآباد و ۷۷ ک یلومتر ی با پراکندگ ی و ناهمگونی در بررسیها، موجب ضعف در شناسایی فرهنگ های پیش از تاری خ درشمال شرق شهرستان تربت جام در خراسان رضوی واقع شده و بر مسیر راههای ارتباط ی این دو شهر قرار دارد، ی کی از محوطههای غنی از آثار پ یش از تاری خ محسوب میشود. این محوطه به دلیل گنجا یش گستردهاش، امکان بررسی فرهنگ های این دوره را فراهم میآورد. در این پژوهش، پس از انجام بررسیهای پ یمای ش ی و برداشت ۱۱۴ نمونه به روش نمونهبرداری سفالهای شاخص از شبکهها ی تعیینشده، تنها ۵۲ قطعهی شاخص براساس، مطالعات تطبی ق ی ـ تحل یلی، مورد گونهشناسی و گاهنگاری قرار گرفته است. افزون بر این، تأثیر فرهنگ های "نمازگاه" و "یاز" که از فرهنگ های فرامنطقهای به شمار میآیند، نیز تحل یل شده است. نتایج پژوهش نشان میدهد که توالی استقراری این تپه از دورهی مس ـ سنگ و مفرغ آغاز شده و تا دورهی آهن به صورت مستمر ادامه یافته است، بهطوری که در دورهی آهن به بیشترین وسعت خود رسی ده است. همچنین، گونهشناسی سفال ینهها نشاندهندهی شباهت زیاد سفالهای عصر مفرغ این تپه به دورههای نمازگاه III و IV است و سفالها ی عصر آهن آن نیز بیشترین شباهت را با دورهی یاز I در ترکمنستان نشان م یدهد. این موضوع بیانگر ارتباطات فرافرهنگی می ان مناطق مختلف واژههای کلیدی: خراسان، تپهی قشهتوت، مطالعات فرهنگی، نمازگاه، یاز. است