تحلیل نشانه - معناشناختی نقوش به جای مانده بر معماری دوره عیلامی

چکیده مقاله

آثار معماری در طول تاریخ جایگاهی است بر جلوه¬گری اندیشه و هویت یک جامعه، بنابراین نقوش حک شده بر آن همراه است با گفتمان مسلط بر جامعه. به سخنی دیگر این نقوش، می¬توانند گفتمان مذهبی، اجتماعی، سیاسی و حتی اجتماعی یک جامعه را بازسازی نمایند. بنابراین تشریح و تبیین نقوش و دریافت معنای مستتر آن بیان¬گر مفاهیمی است که می¬تواند بیننده را در شناخت جامعه آن روزگار رهنمون سازد. بر این اساس یکی از راه¬های درک فضای گفتمانی مردمان باستان، تحلیل نقوشی است که ابتدا در صور خیال مردمان آن دوره بار معنایی گرفته و سپس بر معماری آن دوره نقش بسته است. در این بین تمدن عیلام یکی از کهن¬ترین دوره¬های تاریخی ایران، قبل از ورود آریایی-ها بر پهنه ایران می¬باشد که آثار معماری بسیار شاخصی از آن بر جای مانده است. تمدنی با ایدئولوژی و بینشی متفاوت از دوره¬های پساعیلامی. بنابراین خوانش معنایی این نقوش اطلاعات ارزنده¬¬ای در شناخت این دوره در اختیار ما قرار می¬دهد. در این پژوهش که به شیوه توصیفی – تحلیلی صورت می¬پذیرد سعی بر آن است که با روش نشانه¬_معناشناختی به تجزیه و تحلیل و خوانش معنایی نقوش به جای مانده، برای درک فضای گفتمانی این دوره پرداخته شود. در این راستا، با توجه به ترکیب¬بندی و معناکاوی نقوش به جای مانده بر معماری شاخص این دوره (چغازنبیل – کاخ شاهی شوش) که تحت نظارت پادشاهان به عنوان بالاترین طبقه سیاسی – اجتماعی جامعه صورت پذیرفته است، می¬توان دریافت که محوریت نقوش این دوره در راستای انتقال پیام ایدئولوژیکی و اعتقادی حاکمان به جامعه آن روزگار بوده است و تشابه نقوش با نمونه¬های بین النهرینی نشان از تعاملات فرهنگی - مذهبی فرا منطقه¬ای است.