تحلیلی بر عملکرد تاریخی خراسان بزرگ در تحولات مذهبی و هنری شرق ایران در دوره اشکانی

چکیده مقاله

خراسان بزرگ در تمامی دوران‌های تاریخی ایران، نقش مؤثری در تبادلات منطقه‌ای شرق ایران داشته و در این زمینه اطلاعات جامعی در اختیار پژوهشگران است. اما در این میان پیرامون عملکرد منطقه خراسان در تاریخ اشکانی به دلیل از بین رفتن آثار و منابع تاریخی توسط ساسانیان و همچنین گذر زمان بسیار محدود می‌باشد. بر این اساس، هدف از انجام این پژوهش که به روش تطبیقی ـتحلیلی صورت پذیرفته است، تحلیل عملکرد خراسان بزرگ به عنوان اولین مقر حکومتی اشکانیان در زمینه‌های مذهبی و هنری این دوره می‌باشد. که این امر با توجه به منابع دسته اول و مدارک باستان‌باستان‌شناختی بدست آمده از این دوره انجام می‌پذیرد. پژوهش پیش‌رو در صدد پاسخگویی به این پرسش‌هامی‌باشد که خراسان بزرگ در تاریخ اشکانی ایران چگونه توانسته است زمینه‌ساز تحولات ساختاری مذهبی و هنری گردد؟ و در ادامه بیشترین تأثیرگذاری تحولات مذهبی و هنری خراسان بزرگ درکدام مناطق مشهود است؟در این راستا با توجه به یافته‌های پژوهش می‌توان گفت عملکرد خراسان بزرگ در دوره اشکانی به صورت فرامنطقه‌ای بوده و بر اساس تسامح مذهبی و فرهنگی صورت پذیرفته است.همچنین خراسان بزرگ به دلیل قرارگیری در کریدور ارتباطی شرق وغرب توانسته است باگسترش مذهب بودا، مهر، و زرتشتی در شرق ایران، هند، چین وحتی روم بیزانس تآثیرگذاری مذهبی، و باتوجه به آثار هنری همچون مجسمه‌سازی،سفال سازی وشیشه‌گری در هند و چین تآثیرگذاری هنری ایجاد نماید. علاوه برآن با تحلیل ریشه‌شناسی خط و زبان پهلوی در دوره اشکانی دریافتیم که این منطقه با توسعه خط و زبان پهلوی در داخل ایران، تاجیکستان و افغانستان تاثیر فرهنگی به صورت فرامنطقه‌ای ایجاد نموده است.