بررسی نقش میکروبیوم ریزوسفری در مقاومت گیاه به آفات حشره‌ای و بیماری‌های گیاهی

Abstract

یکی از چالش‌های اساسی در کشاورزی نوین، استفاده بیش از حد از نهاده‌های شیمیایی مانند کودها و آفت‌کش‌ها است که پیامدهای زیست‌محیطی گسترده‌ای به دنبال داشته و به کاهش کیفیت خاک و آب، تنوع زیستی و سلامت انسان منجر شده است. در این میان، ریزوسفر یا ناحیه اطراف ریشه گیاهان، به عنوان زیستگاهی غنی از میکروارگانیسم‌ها، نقش کلیدی در سلامت گیاه، جذب عناصر غذایی و مقابله با تنش‌های زیستی و غیرزیستی دارد. این میکروبیوم شامل باکتری‌ها، قارچ‌ها، اکتینومیست‌ها و سایر میکروارگانیسم‌های مفید است که به‌طور طبیعی در خاک وجود دارند یا می‌توانند به‌صورت تلقیحی به خاک افزوده شوند. میکروب‌های مفید ریزوسفری می‌توانند از طریق سازوکارهایی نظیر تولید ترکیبات ضدمیکروبی، القای مقاومت سیستمیک، افزایش قابلیت دسترسی به مواد غذایی، و رقابت با پاتوژن‌ها در سطح ریشه، به بهبود عملکرد گیاه و کنترل بیماری‌ها کمک کنند. بهره‌گیری از این جوامع میکروبی به‌عنوان جایگزینی پایدار و کم‌خطر برای نهاده‌های شیمیایی، نه‌تنها موجب افزایش بهره‌وری و سلامت خاک می‌شود، بلکه در بلندمدت به حفظ محیط‌زیست و کاهش هزینه‌های تولید منجر می‌گردد. توسعه تحقیقات در زمینه شناسایی، غربال‌گری و استفاده کاربردی از میکروارگانیسم‌های مفید خاکی، به‌ویژه در شرایط اقلیمی ایران، می‌تواند نقش مهمی در ارتقاء کشاورزی پایدار و تاب‌آور ایفا کند.