عکس‌‌العمل جوامع گیاهی تحت چرا و قرق در شرایط ترسالی و خشکسالی کوتاه‌مدت (مطالعۀ موردی: اکوسیستم‌‌های نیمه‌‌بیابانی خراسان جنوبی)

Abstract

چرای دام به‌همراه خشکسالی، به‌عنوان عوامل محرک کاهش تنوع زیستی در مراتع بر عملکرد اکوسیستم تأثیر می‌گذارند. با وجود این، عکس‌العمل اکوسیستم‌های خشک نسبت به دوره‌های مختلف خشکسالی اعم از کوتاه‌مدت، میان‌مدت و طولانی‌مدت متفاوت است. هدف از تحقیق حاضر، بررسی عکس‌‌العمل خصوصیات ساختاری جوامع گیاهی Salsola richteri وZygophyllum eurypterum- Artemisia sieberi در شرایط مختلف ترسالی و خشکسالی کوتاه‌مدت در دو مرتع تحت چرا و قرق در سال 1399 و 1400 در اکوسیستم‌‌های نیمه‌‌بیابانی خراسان جنوبی است. در این خصوص، درصد پوشش تاجی، تراکم و تولید گونه‌ها و شاخص‌های تنوع زیستی در داخل 120 پلات 4 و 16 متر‌مربعی مستقر در امتداد ترانسکت‌های 200 متری اندازه‌گیری شد. نتایج آزمون‌های ویلکاکسون و جایگشت نشان داد که خشکسالی کوتاه‌مدت باعث حذف گونه‌های یک‌ساله شد، اما تأثیر معنی‌داری بر درصد پوشش و تراکم گونه‌های چندساله نداشت (05/0P≥). در جامعۀ سالسولا، تنوع گونه‌ای در مرتع قرق سال نرمال (15/0=D-1) بیشتر از سال خشک (105/0=D-1) بود. در جامعۀ درمنه- قیچ تأثیر کاهش بارندگی بر تولید بیشتر از سایر خصوصیات پوشش گیاهی بود، در سال نرمال تولید کلیۀ گونه‌های گیاهی تقریباً صفر بود، به‌طوری‌‌که امکان اندازه‌گیری تولید، وجود نداشت. با در نظر گرفتن عکس‌العمل گونه‌های گیاهی به خشکسالی، گیاه Ammodendron persicum در جامعۀ سالسولا به‌عنوان گیاه مقاوم به خشکی برای کاشت در طرح‌های احیای مناطق بیابانی توصیه می‌شود.