محاسبه تعداد نمونه لازم برای برآورد فیتومس Atriplex canescens (Pursh) Nutt. به روش غیرمستقیم

Abstract

سابقه و هدف: با توجه به سطح وسیع مراتع ایران و محدودیت زمان و بودجه، برآورد مستقیم تولید از طریق تعداد زیاد نمونه میسر نیست. از این رو روش­های غیرمستقیم مثل برآورد فیتومس از روی ابعاد گیاه یکی از روش­های پیشنهادی توسط پژوهشگران علوم مرتع است. مسئله­ای که وجود دارد این است که چه تعداد پایه می­بایست قطع شود تا به معادله معتبری دست یابیم؟از این رو پژوهش حاضر ضمن تعیین حداقل نمونه لازم برای روش قطع و توزین با استفاده از آنالیز توان، تاثیر اندازه نمونه را بر نتایج آزمون­های همبستگی و رگرسیون بررسی می­کند. مواد و روش ها: پژوهش حاضر در مناطق چهارگانه پروژه ترسیب کربن حسین آباد سربیشه، استان خراسان جنوبی انجام شد. نمونه­برداری در زمان رشد کامل Atriplex canescens (Pursh) Nutt. به عنوان گیاه شاخص کاشته شده در این پروژه انجام شد. برای محاسبه تعداد پایه مورد نیاز، نمونه­برداری اولیه (10 پایه) انجام شد. بدین منظور، در هر ردیف، به صورت تصادفی، یک پایه آتریپلکس انتخاب و ابعاد آن با متر اندازه­گیری شد. سپس برای برآورد فیتومس، کل بخش هوایی گیاه قطع شد. پس از خشک شدن در محیط سایه، فیتومس بخش هوایی به صورت کیلوگرم محاسبه شد. آزمون همبستگی جهت بررسی شدت و جهت رابطه بین ابعاد گیاه و فیتومس و آزمون رگرسیون جهت تعیین معادله انجام شد. با داشتن 4 عامل اندازه اثر، توان مدنظر آزمایش (60 درصد و 80 درصد)، سطح معنی­داری 05/0 و فرضیه مقابل، اندازه نمونه لازم توسط بسته­های R محاسبه شد. همچنین در پژوهش حاضر، تعداد نمونه لازم به روش ترسیمی نیز تعیین شد. پس از مشخص شدن تعداد نمونه مورد نیاز، نمونه­برداری مجدداً انجام شد و تعداد نمونه به 20 و 30 نمونه افزایش یافت. به منظور بررسی دقت نمونه­برداری، از معیار ضریب تغییرات (CV) استفاده شد. پس از آزمون رگرسیون، برای انتخاب بهترین مدل، از معیارهای R2، AIC، BIC و.... استفاده شد. نتایج: نتایج پژوهش حاضر نشان می­دهد که در 10 پایه اولیه، بین ارتفاع و فیتومس آتریپلکس همبستگی معنی­داری وجود ندارد (r = 0.45, t(8) = 1.42, p > 0.05 (2-tailed)). با افزایش تعداد پایه به 20 و 30 عدد، ضریب همبستگی بین دو متغیر معنی­دار شده است (r = 0.67, t(18) = 3.84, p < 0.01 (2-tailed)) و (r = 0.62, t(28) = 4.15, p < 0.01 (2-tailed)). نتایج نشان می­دهد که با افزایش تعداد پایه، توان آزمون همبستگی و رگرسیون به همان میزان افزایش پیدا می­کند (توان آزمون همبستگی ترتیب: 27/0، 93/0 و 99/0 و توان آزمون رگرسیون به ترتیب: 29/0، 97/0 و 98/0). نتیجه آزمون هاروی-کولیر نشان می­دهد که رابطه خطی بین ارتفاع و فیتومس گیاه در داده­های 20 پایه اولیه معنی­دار است (p > 0.05). اما رابطه خطی بین ارتفاع و فیتومس در کل 30 پایه معنی­دار نیست (p < 0.05). نتایج نشان می­دهد که برای رسیدن به توان 60 % و 80 %، به ترتیب حداقل حدود 23 تا 36 پایه مورد نیاز است. نتایج نشان می­دهد که دقت نمونه­برداری در اندازه­گیری ارتفاع گیاه، بیشتر از فیتومس بوده است، همچنین با افزایش تعداد دفعات نمونه­برداری، دقت نمونه­برداری کاهش یافته است. نتیجه‌گیری: نتایج پژوهش حاضر نشان می­دهد که توان آزمون همبستگی و رگرسیون 10 پایه کمتر از 50% است. طبق قرارداد، مطالعات با توان کمتر از 50/0% معمولاً نباید انجام شود. از این رو، تعداد 10 پایه تحت هیچ شرایطی توصیه نمی­شود. نتایج نشان می­دهد که با افزایش تعداد نمونه، ضریب تغییرات ارتفاع و فیتومس گیاه افزایش و دقت نمونه­برداری کاهش پیدا می­کند. در پژوهش­های علوم مرتع، بویژه نمونه­برداری­های میدانی، با افزایش تعداد نمونه، پژوهشگر خسته شده و تخمین­ها و برداشت­های بعدی با دقت کمتری انجام می­شود. نتیجه پژوهش حاضر نشان می­دهد که با استفاده از روش ترسیمی نمی­توان تعداد نمونه لازم برای برآورد فیتومس آتریپلکس را تعیین کرد.