تعیین اندازه و تعداد پلات بهینه برای پایش پوشش گیاهی و ارزیابی تنوع زیستی در منطقه پخش سیلاب بیرجند

Abstract

مدیریت و پایش پوشش گیاهی در سامانه‌های پخش سیلاب براساس ویژگی‌های کمی آن، امری ضروری و حیاتی است. پایه و اساس نتایج پژوهش‌های گیاهی، نمونه‌برداری و تعیین تعداد و ابعاد پلات متناسب است. این پژوهش به‌منظور تعیین اندازه و تعداد پلات بهینه برای پایش پوشش گیاهی و ارزیابی تنوع زیستی در بخشی از مراتع پروژه پخش سیلاب دشت بیرجند در بهار سال 1403 انجام شد. در این پژوهش، پلات‌هایی با اندازه‌های 1، 2، 3، 4، 5 و 6 مترمربع با تعداد یکسان ( هرکدام 30 پلات) در طول پنج ترانسکت 100متری برای تعیین ابعاد پلات مستقر شد. زمان لازم برای اندازه‌گیری تراکم برای هر کدام از اندازه‌های مختلف پلات یادداشت شد و براساس روش ویگرت و محاسبه واریانس نسبی و هزینه نسبی، اندازه پلات مناسب برای پوشش گیاهی عرصه پخش سیلاب تعیین شد. پس از تعیین اندازه پلات مناسب، تعداد 10، 20، 30، 40، 50 و 60 پلات در طول شش ترانسکت 100 متری مستقر شد و در داخل آن‌ها تراکم، درصد پوشش گیاهی و شاخص‌های تنوع زیستی تعیین شد. علاوه بر این، تعداد پلات لازم نیز به روش ترسیمی و کوکران محاسبه شد. کلیه تجزیه و تحلیل‌های آماری در در محیط R و نرم افزار PAST انجام شد. نتایج روش ویگرت و ضریب تغییرات (CV) نتایج نشان می‌دهد که اندازه پلات 4 متر مربع بیشترین دقت را در اندازه‌گیری درصد پوشش گیاهی در منطقه مورد مطالعه دارد. به‌طورکلی با توجه به فرم رویشی غالب منطقه و همچنین برای جلوگیری از هدررفت زمان و کاهش هزینه تعداد 35 پلات 4 مترمربعی برای بررسی خصوصیات کمی پوشش گیاهی در منطقه پخش سیلاب کافی است. همچنین برای محاسبه شاخص‌های تنوع زیستی در منطقه پخش سیلاب، 90 پلات 6 مترمربعی لازم است. از آنجایی نتایج روش‌های ترسیمی (منحنی جزء نادر و منحنی درجه‌بندی تنوع) و آزمون ناپارامتری جایگشت نشان داد تراکم و شاخص‌های تنوع و غالبیت گونه‌ای تحت تاثیر شدت نمونه‌برداری قرار می‌گیرند، از اینرو توصیه میشود قبل از شروع طرحهای پایش، تعداد و اندازه پلات با تلفیقی از روشهای آماری و ترسیمی تعیین شود تا نتایج حاصله قابلیت ارزیابی و تعمیم داشته باشد.