مقایسه تاثیر سامانه هلالی آبگیر بر پوشش گیاهی و سطوح رطوبت خاک در شرایط ترسالی و خشکسالی (مطالعه موردی: مراتع زیرکوه -خراسان جنوبی)

Abstract

این تحقیق با هدف بررسی تاثیر احداث سامانه هلالی آبگیر بر خصوصیات پوشش گیاهی و سطوح رطوبتی خاک در مراتع دشتی منطقه آهنگران شهرستان زیرکوه، استان خراسان جنوبی انجام شد. عملیات ذخیره نزولات آسمانی با سازه هلالی آبگیر به همراه نهالکاری در سال­های 1397 تا 1400 در چهار منطقه مجاور یکدیگر انجام شده است. در این طرح، بذرپاشی در داخل هلالی و روی پشته­های هلالی انجام شده است. در چهار منطقه مورد مطالعه، سطح تاج پوشش، ارتفاع و تولید گیاه تاغ (Haloxylon persicum Bunge) اندازه­گیری شد. به‌منظور بررسی اثر سازه بر خصوصیات خاک، در اردیبهشت سال 1401 اقدام به نمونه­برداری از خاک داخل هلالی و بیرون هلالی در عمق 30-0 سانتی‌متر شد. سطوح مختلف رطوبت، بافت خاک، وزن مخصوص ظاهری و میزان مواد آلی خاک در آزمایشگاه تعیین شد. به‌منظور بررسی اثر سال بر خصوصیات پوشش گیاهی، از آزمون کروسکال-والیس استفاده شد. هم‌چنین جهت مقایسه خصوصیات پوشش گیاهی در داخل هلالی و روی پشته هلالی و هم‌چنین خصوصیات خاک در داخل هلالی و بیرون هلالی از آزمون تی استیودنت استفاده شد. نتایج نشان داد که محل بذرپاشی در سامانه­های هلالی آبگیر بر روی خصوصیات پوشش گیاهی معنی‌دار است (01/0p≤)، به‌طوری­که سطح تاج پوشش و ارتفاع پایه­های گیاه تاغ حاصل از بذرپاشی بر روی پشته­ها بیش‌تر از داخل هلالی آبگیر است، نتایج نشان داد که اثر هلالی آبگیر به‌جز رطوبت اشباع بر روی سایر خصوصیات رطوبتی خاک، اجزای بافت خاک، وزن مخصوص ظاهری و مواد آلی خاک معنی­دار نشده است (05/0p≥). خاک هر دو منطقه از نوع شنی لومی بوده و پس از گذشت 4 سال از احداث هلالی آبگیر، بافت خاک داخل هلالی آبگیر تغییر نکرده است. دو سال 1397 و 1398 که از جمله سال­های پرباران منطقه محسوب می­شوند، اجرای طرح هلالی آبگیر در منطقه باعث افزایش پوشش گیاهی نسبت به منطقه شاهد، شده است اما در سال­های 1399 و 1400 که از جمله سال­های خشک منطقه به شمار می­روند، سامانه هلالی آبگیر نقشی در افزایش کمی پوشش گیاهی مرتعی نشان نداد.