معرفی و تحلیل کتیبه‌های مسجد جامع قائن

چکیده مقاله

مسجد جامع قاین یکی از مساجد مهم دوران تیموری در خراسان جنوبی است. این مسجد به‌صورت دو ایوانی و با عناصر مختلف معماری از جمله ایوان، حیاط، پایاب، شبستان و محراب ساخته شده و در مجاورت بازار اصلی شهر و حوزه‌ی علمیه قرار دارد. بعضی از کارشناسان و پژوهشگران معتقدند که مسجد بر روی بقایای آتشکده­ای مربوط به دوره‌ی ساسانی ساخته شده است، که در دوران اسلامی مسجدی به سبک و شیوه‌ی آذری بر روی بقایای معماری قبل از اسلام در دوره‌ی تیموری احداث شده است. پژوهش حاضر که به روش توصیفی- تحلیلی انجام شده و داده­های آن با بررسی­های میدانی و مطالعات اسنادی گردآوری‌ شده است، بر آن است تا معماری مسجد را معرفی و کتیبه­های به کار رفته در آن را تحلیل موضوعی و ادبی نماید. در این راستا در پی پاسخ‌گویی به این سوالات است: 1- کتیبه­های به کار رفته در مسجد جامع قاین چه بازه‌ی زمانی را در بر می­گیرد؟ 2- این کتیبه­ها در برگیرنده‌ی چه موضوعاتی هستند؟ بررسی­های صورت گرفته نشان می­دهد که بازه‌ی زمانی نصب کتیبه­های به کار رفته در این مسجد، از دوران تیموری تا معاصر را در بر می­گیرد. این کتیبه­ها موضوعات مختلفی در رابطه با وقف، مالیات، فرمان حکومتی، اشعار، احادیث و غیره است. به­طور کلی بیشتر این نقوش در عین دارا بودن معانی و نمادین خاص، متأثر از فرهنگ منطقه، اعتقادات و موقعیت زمانی و مکانی خود هستند.