اثر نوع ‌آبیاری با ترکیب فاضلاب تصفیه‌شده و آب شور بر جذب برخی فلزات سنگین در دانه جو

Abstract

کمی منابع آب و بارندگی از جمله مشکلات پیش‌روی کشاورزی در مناطق گرم و خشک بوده که آبیاری مدیریت شده با آب‌های نامتعارف موجود در هر منطقه جز راه‌حل‌های کارآ در این خصوص می‌باشد. لذا، هدف پژوهش حاضر، بررسی اثر سطح آبیاری با فاضلاب تصفیه‌شده و آب شور بر تجمع آلومینیوم، منگنز و آرسنیک در دانه جو رقم گوهران است. عوامل آزمایش شامل سطح آبیاری (100، 70 و 50% نیاز آبی) و نوع آب (آبیاری جداگانه، اختلاط‌شده و یکی در میان با فاضلاب تصفیه‌شده و آب شور چاه) در سه تکرار بود. آماده‌سازی زمین و کشت دانه‌های جو در سال زراعی 1398 در اراضی کشاورزی تصفیه‌خانه فاضلاب شهر بیرجند انجام گرفته و پس از رسیدن محصول، دانه‌های جو جداسازی و هضم شده و غلظت منگنز، آلومینیوم و آرسنیک آن اندازه‌گیری شد. نتایج نشان داد که غلظت آرسنیک جو در تمامی تیمارها ناچیز بوده و دامنه تغییرات منگنز بین 4/68 و 5/96 و آلومینیوم آن بین 39 تا 2/115 میلی‌گرم بر کیلوگرم بوده که منطبق بر استاندارد خوراک دام است. در این راستا، غلظت منگنز و آلومینیوم در تیمار آبیاری یکی‌درمیان به‌ترتیب 4/79 و 7/53 و در تیمار آبیاری اختلاطی 3/78 و 1/52 میلی‌گرم بر کیلوگرم بوده که تفاوت معنی‌داری بین آن‌ها در سطح آماری 5 درصد مشاهده نشد. به‌طور کلی، سطح آبیاری و نوع آب اثر معنی‌داری بر جذب منگنز و آلومینیوم در دانه جو نداشته و آبیاری یکی درمیان و اختلاطی با فاضلاب تصفیه‌شده و آب شور موجب کاهش تجمع فلزات سنگین در دانه جو گردید (p<0.05). کم‌آبیاری در تمامی تیمارها موجب افزایش تجمع منگنز و در تمامی تیمارها به جز آبیاری با فاضلاب تصفیه‌شده و آبیاری یکی‌درمیان سبب افزایش جذب آلومینیوم در دانه گردید. با تغییر رژیم آبیاری از 50% نیاز آبی به 100%، نقش شوری آب در تجمع فلزات کاهش و نقش مواد آلی فاضلاب تصفیه‌شده افزایش یافت. نتایج این مطالعه به لحاظ اثر گذاری سطح آب آبیاری و مثبت بودن آبیاری یکی در میان و اختلاطی با فاضلاب تصفیه‌شده و آب شور در کاهش تجمع فلزات سنگین در دانه جو، به‌عنوان دو راه‌کار مدیریتی کم هزینه، راهنمای مناسبی در استفاده ایمن از این آب‌های نامتعارف در کشاورزی است."