ارزیابی کیفی آبخوان دشت بیرجند جهت اجرای آبیاری تحت فشار با استفاده از روش زمین آماری کریجینگ نشانگر

چکیده مقاله

با توجه به اهمیت منابع آب‌های زیرزمینی در مناطق خشک و نیمه خشک، ارزیابی کیفی این منابع از اهمیت به سزایی برخوردار است. آبیاری تحت‌فشار به عنوان روشی مناسب برای افزایش راندمان آبیاری و کاهش مصرف آب، نیازمند تحلیل کیفیت آب می‌باشد. با وجود فعالیت‌های زیاد پژوهشگران در تهیه نقشه‌های کیفی آب‌های‌ زیرزمینی به کمک روش‌های زمین آماری، بیشتر این مطالعات معطوف به استفاده از روش کریجینگ معمولی بوده‌اند که برای تهیه پهنه‌های مستعد آلودگی مناسب نیستند، در این پژوهش با استفاده از روش زمین آماری کریجینگ نشانگر تغییرات مکانی پارامترهای کیفی آبخوان و بطور ویژه مناطق مناسب برای آبیاری تحت‌فشار مورد بررسی قرار گرفت. کریجینگ نشانگر با در نظرگرفتن آستانه مجاز آلودگی، نقشه‌های احتمال آلودگی آبخوان را به خوبی مدل می‌کند. بدین منظور کیفیت 27 حلقه چاه مشاهده‌ای آبخوان بیرجند طی سال 1395 مورد بررسی قرار گرفت. پارامترهای کیفی مورد ارزیابی شامل اسیدیته pH، هدایت الکتریکی EC، نسبت جذب سدیمی SAR، سدیم Na، کلر Cl و بی کربنات HCO3 می‌باشد که آستانه مجاز این پارامترها جهت استفاده در آبیاری تحت‌فشار توسط حد مجاز پیشنهادی FAO در نظر گرفته شد. از طرفی با توجه به اهمیت شاخص اشباع لانژیلر LSI در رسوب سیستم آبیاری قطره‌ای این شاخص نیز برای چاه‌های آبخوان مورد ارزیابی قرار گرفت و نواحی غیر مناسب برای آبیاری تحت فشار در آبخوان با استفاده از روش زمین آماری کریجینگ نشانگر و نرم افزارArcGIS بدست آمد. نتایج نشان‌دهنده اراضی مناسب آبیاری تحت فشار در قسمت‌های شرقی و مرکزی دشت می‌باشد.