کارکردهای توسعه ای وقف در آسیاب های نواحی روستایی (مورد مطالعه: شهرستان های بیرجند، خوسف، سربیشه و درمیان در استان خراسان جنوبی)

Abstract

چکیده آسیاب¬های آبی به عنوان یک تکنولوژی سنتی حاصل اندیشه نیاکان ماست. از دیرباز این تکنولوژی به مدد بهره-گیری از انرژی موجود در طبیعت به کمک انسان شتافت و در اکثر مناطقی که شرایط ایجاد آن فراهم بود، مورد بهره¬برداری قرار گرفت. پژوهش حاضر موقوفات مربوط به این کارافزار سنتی و بومی را به همراه کارکردهای توسعه¬ای آن در شهرستان¬های بیرجند، خوسف، سربیشه و درمیان در استان خراسان جنوبی مورد بررسی قرار داده است. ماهیت این پژوهش توصیفی- تحلیلی و اطلاعات لازم از طریق مطالعات کتابخانه¬ای و بررسی اسناد وقفی و وقف نامه¬ها گردآوری شده است. نتایج پژوهش نشان می¬دهد که درآمد تمام یا بخشی ازآسیاب¬های آبی وقف مصارف مذهبی و اجتماعی مانند تعزیه سیدالشهدا، افطاری در ماه رمضان، روشنایی مساجد و حمام، تلاوت قرآن، ردمظالم و دیگر مصارف خیر شده است. از میان اسناد بازخوانی شده در محدوده موردمطالعه، قدیمی¬ترین موقوفه مربوط به سال 1140 قمری برای روشنایی مسجد، 1135 قمری وقف بر اولاد برای خواندن قرآن، 1218 قمری برای تعزیه حضرت سیدالشهدا (ع) و 1285 قمری برای افطار روزه¬داران ماه مبارک رمضان است. نتایج پژوهش نشان داد که در آسیابها در گذشته منبع درآمد و دارای ارزش مادی زیادی نزد روستائیان بوده و بهمین دلیل با وقف سهامی ازآن زمینه رشد و توسعه پایدار در نواحی روستایی فراهم شده است.