پیامدهای تغییر الگوی کشت زعفران و پسته و تأثیر آن بر توسعۀ نواحی روستایی مطالعۀ موردی: شهرستان رشتخوار

Abstract

چکیده در طی سال‌‌های گذشته ایران با بحران شدید کم‌‌آبی به‌دلیل خشکسالی‌‌های طولانی و سوءمدیریت منابع آب خود روبه‌رو است. تغییر الگوی کشت به‌منظور افزایش بازده آبیاری، نه‌تنها باعث صرف‌‌جویی در مصرف آب ارزشمند می‌‌شود، بلکه سبب افزایش درآمد فعالیت‌‌های کشاورزی می‌‌شود. براین‌اساس، با توجه به کمبود بیش از حد برخی از نقاط ایران در منابع آبی، بررسی اثرات تغییر الگوی کشت در سطح روستاهای فعال در این زمینه، امری کاملاً ضروری به نظر می‌رسد؛ بنابراین هدف تحقیق حاضر، واکاوی پیامدهای تغییر الگوی کشت زعفران و پسته و تأثیر آن بر توسعۀ نواحی روستایی روستاهای شهرستان رشتخوار است. این پژوهش به روش توصیفی–تحلیلی انجام شده است. در این راستا، تغییر الگوی کشت در 377 خانوار ساکن در این روستاهای شهرستان مورد بررسی قرار گرفت. بدین‌منظور، ابتدا ضمن مطالعات اسنادی و بازدید‌‌های اولیۀ میدانی، طیف گسترده‌‌ای از شاخص‌ها تعیین شد. سپس جمع‌‌آوری داده‌‌ها براساس شاخص‌‌های انتخابی و با استفاده از پرسشنامه‌های روستا و خانوار انجام شده است. برای تجزیه‌وتحلیل داده‌‌ها نیز از تحلیل‌های آماری و فضایی و نرم‌افزارهای Expert choice، SPSS , Fazy- Topsis استفاده شد. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که درآمدهای سالانه حاصل از تولید پسته در 9/43 درصد از خانوارهای مورد مطالعه، بیش از درآمد سایر محصولات است. نتایج این بررسی نشان می‌‌دهد که شاخص‌های افزایش تنوع فرصت شغلی با ضریب 086/0 و ایجاد فرصت‌‌های اشتغال با ضریب 078/0، دارای بیشترین درجۀ اهمیت و نحوۀ استفاده از سموم با ضریب 015/0 و زمان و میزان آبیاری با ضریب 010/0، کمترین درجۀ اهمیت را به خود اختصاص می‌دهند. همچنین از تجزیه‌وتحلیل داده‌های مورد مطالعه می‌توان به این نتیجه رسید که تغییر الگوی کشت توانسته بر بهبود وضعیت اقتصادی-اجتماعی ساکنان روستاهای مورد مطالعه تأثیر چشم‌‌گیری داشته است.