نقد بلاغی هدایةالمتعلمین فی الطب

Abstract

نقد بلاغیِ هدایه‌المتعلّمین فی‌الطّب (نخستین فرزندنامه‌ در باب پزشکی) چکیده نقدبلاغیRhetorical Critique)) یکی از انواع نقد است که به چگونگیِ استفادۀ آگاهانۀ فرستنده از زبان یا هر نماد دیگر، پاسخ گیرنده و موقعیت یا بافتی که ارتباط در آن برقرار می‌شود، می‌پردازد. اثرادبی یا غیرادبی هنگامی به پروردگی می‌رسد که خاصیت اقناعی داشته باشد و اثری موفق است که در زمینۀ خاص موردنظر، بیشترین تأثیر را بگذارد. فرزندنامه‌نویسی‌ یکی از گونه‌های ادبیات تعلیمی است که پیشینه‌ای کهن دارد. آموزش اصول بهترزیستن ، اخلاق، پزشکی، سیاست، نجوم، دین و... به فرزندان از گذشته های دور تاکنون دغدغه پدران و مادران بوده است و به صورت کتبی(نامه،کتاب) و شفاهی صورت می گرفته است . هدایه‌المتعلّمین فی‌الطّب، نخستین فرزندنامۀ پزشکی به زبان فارسی است که نویسنده آن را به خواهش پسرش نگاشته است. اخوینی در مقدمۀ کتاب باصراحت بیان می‌کند که این اثر را برای تعلیم علم پزشکی به روشی آسان به مبتدیان نوشته است. با توجه به قدمت این اثر و نیز غرض نویسنده که تأثیر گذاری)=بلاغت) بر مخاطب خاص است، به نظر می رسد این کتاب می تواند نمونۀ مناسبی برای تحلیل بلاغی باشد. روش تحقیق این جستار توصیفی- تحلیلی است که با رویکرد نقد بلاغی انجام شده است . نتایج حاصل از این بررسی نشان می دهد که نویسندۀ این اثر با بهره‌گیری از شگردهای بلاغی؛ تشبیه‌های محسوس، ذکر مثال، آوردن اَشکال، بیان تجربه‌های شخصی، توجه به مقتضای حال و مقام، پرهیز از درازگویی‌های بی‌فایده، به کارگیری وجه خطابی و امری، داشتن لحن انتقادی و صادقانه و... توانسته است به هدف خود برسد و ازانجام تعهّد کتابی آسان و سبک به اندازۀ توان مبتدیان، برآید.