بررســی شــگردهای نمایشــی کردن متــن روایــی در اقتباس هــای بهــرام بیضایــی از شاهنامه

Abstract

شـاهنامه بهعنـوان اثـری بـزرگ در حـوزۀ ادبیـات حماسـی شـرق، ظرفیتهـای زیـادی بـرای تبدیلشـدن بـه متـن نمایشـی دارد. ایـن امـکان البتـه نیازمنـد شـناخت ایـن متـن و همچنیـن آگاهــی نســبت بــه نمایــش شــرق اســت. بهــرام بیضایــی بهعنــوان نویســندهای مطــرح در زمینـۀ ادبیـات نمایشـی و بـا اتـکا بـر دانـش و آگاهـی خـود در خصـوص روایـت شـرقی و نمایـش شـرقی، توجـه ویـژهای بـه روایـات شـاهنامه و تبدیـل آنهـا بـه متـن نمایشـی دارد. در ایـن پژوهـش چهـار اثـر از وی بـا نامهـای »اژدهـاک«، شـب هزارویکـم، سهرابکشـی و سـیاوشخوانی کـه همگـی بـر اسـاس روایتـی از شـاهنامه بـه نـگارش درآمدهانـد، بررسـی شدهاســت. در ایــن بررســی، شــگردهایی کــه بیضایــی بــرای نمایشــیکردن روایــات اولیــه از آنهــا بهــره بــرده، تبییــن شــده و هــر یــک بــا ذکــر نمونههایــی مــورد تحلیــل قــرار گرفتــه اســت. نتایــج حاصــل از پژوهــش نشــان میدهــد کــه بیضایــی بــرای نمایشــیکردن روایــات شــاهنامه، توجــه شــایانی بــه ابــزار نمایشهــای شــرقی، از جملــه نقالــی و تعزیــه داشــته و عــاوه بــر آن، بــا اســتفاده از شــگردهایی چــون شــخصیتپردازی، کشــمکش، مونولــوگ و همچنیــن ابــزار نمایــش متــادرام، از جملــه نمایشدرنمایــش، فاصلهگــذاری و... بــه نمایشــیکردن روایــات اولیــه پرداختهاســت.