عناصر شماری وقف علمی مشارکتی از منظر فقهی و حقوقی

چکیده مقاله

وقف یکی از سنت¬های حسنه و از موضوعات مهم احکام اجتماعی اسلام است که از جمله¬ی شرایط صحت آن، مالیت شرعی داشتن، عین بودن، قابلیت قبض و اقباض، ابدی بودن و قابلیت بقاء شیء موقوفه در حین بهره¬مندی از آن است؛ یکی از اموال جدید با توجه به اهمیت و گسترش روز افزون اموال، حقوق معنوی می باشد؛ امروزه در وقف این حقوق مناقشاتی صورت گرفته، در این مقاله، با بررسی نظر فقهای امامیه و اهل سنت، ضمن بازنگری در استنباط شروط عقد وقف و پاسخگویی نسبت به شروط مورد مناقشه، صحت وقف حقوق معنوی اثبات شده است. بر این اساس که حق معنوی یک حق مشروع با مالیت عرفی و شرعی است؛ نیز شرط عین بودن مال موقوفه در کتب فقهای متقدم به خاطر تقریب به ذهن و خارج کردن مصادیق باطل وقف یعنی منافع و دیون از دایره وقف بوده است، اگر صحت این شرط را هم بپذیریم با رویکرد بسط مفهوم عین که در بعضی از قوانین هم این رویکرد اتخاذ شده است، وقف حقوق معنوی صحیح به¬نظر می-رسد، همچنین شرط قبض، ضمن نسبی بودن نسبت به اشیای مختلف، به مفهوم مستولی شدن موقوف علیه برای انتفاع از موقوفه خواهد بود و قبض فیزیکی در آن موضوعیت ندارد؛ به علاوه شرط تأبید به مفهوم دوام نفس عقد و عدم رجوع واقف از عقد وقف است و دوام عرفی موقوفه به نحوی که با انتفاع از موقوفه، اصل آن باقی بماند، کافی است.