مزایا، عوامل ایجادکننده و موانع دانشگاه تاب آور: مطالعه پدیدارشناسی

Abstract

زمینه: دانشگاه‌ها در شرایط رقابتی و ناپایدار فعالیت می‌کنند. در این شرایط دائماً در حال تغییر، لازم است دانشگاه‌ها تاب‌آوری خود را ارتقاء دهند تا بتوانند با موقعیت‌های غیرمنتظره به طور مؤثر برخورد کنند، بحران‌ها را به خوبی مدیریت کنند و موفقیت‌های آینده را تضمین کنند. پژوهش‌های نسبتاً زیادی تاب‌آوری سازمانی را بررسی کرده‌اند ولی دانشگاه تاب‌آور کمتر مورد توجه قرار گرفته است. در شرایط متحول شوندۀ جامعه، دانشگاه‌ها برای بقاء و حفظ شرایط فعلی‌شان نیازمند توجه به شاخص‌های مورد نیاز برای تاب‌آوری هستند. هدف: هدف پژوهش حاضر بررسی ادراک دانشگاهیان از مزایا، عوامل ایجاد کننده و موانع تاب‌آوری دانشگاهی است. روش: طرح پژوهش کیفی با رویکرد پدیدارشناسی بود. مورد مطالعه تمامی اعضای هیأت علمی و کارکنان دانشگاه بیرجند بودند که با روش نمونه‌گیری هدفمند به تعداد 23 نفر (13 نفر اعضای هیأت علمی و 10 نفر کارمند) انتخاب و مورد مصاحبه قرار گرفتند. پس از مصاحبۀ چهاردهم اشباع نظری داده‌ها حاصل شد اما به دلیل اعتباربخشی به داده‌ها فرآیند مصاحبه تا بیست و سومین نفر ادامه یافت. تحلیل داده‌ها با استفاده از راهبرد هفت مرحله‌ای Collaizi و نرم‌افزار MAXQDA صورت گرفت. یافته‌ها: در تحلیل داده‌ها سه محور اصلی مزایا، عوامل ایجاد کننده و موانع تاب‌آوری شناسایی شدند: محور مزایای تاب‌آوری دانشگاهی با دو مضمون اصلی، حرکت در مسیر رسالت دانشگاه و ارتقا شرایط جامعه و هشت زیر مضمون فرعی؛ محور عوامل ایجاد کننده تاب‌آوری دانشگاهی شامل پنج محور اصلی، ویژگی‌های اخلاقی و شخصیتی اعضای مجموعه، مدیریت کارآمد، عوامل برون سازمانی، عوامل فیزیکی، پیش‌بینی و برنامه‌ریزی، و بیست زیر مضمون فرعی؛ و محور موانع تاب‌آوری دانشگاهی با سه مضمون اصلی سطح ویژگی‌های فردی، سطح ویژگی‌های سازمانی و سطح برون سازمانی و سیزده زیر مضمون فرعی مطرح و تبیین شده است. نتیجه‌گیری: محورهای حاصل از این پژوهش می‌تواند در جهت تقویت تاب‌آوری دانشگاهی به کار گرفته شود. ساخت و اعتباریابی بستۀ آموزشی دانشگاه تاب‌آور برای آموزش مدیران و اعتباریابی مقیاس سنجش دانشگاه تاب‌آور در پژوهش‌های آینده توصیه می‌گردد.