| Authors | محمد ضابط,فروغ نجفی حاجیور,زهره علیزاده,مسعود خزاعی |
|---|---|
| Journal | تحقیقات ژنتیک و اصلاح گیاهان مرتعی و جنگلی ایران |
| Page number | 74-96 |
| Serial number | ۳۲ |
| Volume number | ۱ |
| Paper Type | Full Paper |
| Published At | ۲۰۲۵ |
| Journal Type | Typographic |
| Journal Country | Iran, Islamic Republic Of |
| Journal Index | isc |
Abstract
چکیده سابقه و هدف در حال حاضر صنعت گل و گیاه یک صنعت جهانی و پویا است که در طول چند دهه اخیر میزان رشد قابل توجهی داشته است. نرگس ( Narcissus )tazettaیکی از مهمترین گیاهان گلدار زینتی است که در مناطق گرمسیر و نیمهگرمسیر کشور رشد میکند و به عنوان گل بریدنی، گیاهان گلدانی و فضای سبز کاربرد دارد. این گونه زینتـی در مناطق مختلف ایـران ماننـد خراسـان جنـوبی، شـمال، شـمالشرق و بیشتر مناطق جنوب ایران به صـورت خـودرو رویـش داشته و برای تولید گل بریده پرورش داده میشود. کشاورزان خراسان جنوبی در بعضی از سالها به علت سرمای زیرصفر درجه از خسارت سرما آسیب میبینند، ازاینرو این مطالعه با هدف ارزیابی مقاومت به سرمای جمعیتهای مختلف جمعآوری شده از نقاط مختلف ایران انجام شد. مواد و روشها این تحقیق طی سال 1398-99در آزمایشگاه اصلاح نباتات مولکولی و گلخانهی گروه تولید و ژنتیک گیاهی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه بیرجند انجام شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار انجام شد. فاکتور Aشامل 13جمعیت مختلف نرگس آزادشهر، شهلای شمال، شصتپر شمال، شیراز ،1شیراز ،2یاسوج، کوچکعطری یاسوج، طبس، خوسف ،1خوسف ،2بهبهان ،1بهبهان 2و گچساران و فاکتور Bشامل چهار سطح دمایی شاهد (دمای محیط)، ،+5صفر و -5درجه سانتیگراد بود. تعداد پنج برگ از هر گلدان کنده شد و در دماهای ،+5 صفر و -5به مدت 5ساعت در یخچال قرار گرفتند. صفات محتوای نسبی آب برگ، نشت یونی (الکترولیت)، کلروفیل ،aکلروفیل ،bکلروفیل کل، کارتنوئید، نسبت کلروفیل aبه کلروفیل کل، نسبت کلروفیل کل به کارتنوئید و درصد سرمازدگی اندازهگیری شد. برای بررسی مقاومت به سرمای محیط طبیعی، نمونههای کشتشده در گلدانها به محیط آزاد منتقل شدند و درصد سرمازدگی طی سه مرحله در ماه آذر، دی و بهمن ارزیابی گردید و از مقیاس 0-100برای سرمازدگی استفاده شد. تجزیه دادهها با نرمافزارهای آماری SAS9.4و رسم نمودارها در محیط Excelانجام شد. مقایسه میانگینها با استفاده از آزمون دانکن، تجزیه همبستگی به روش پیرسون و تجزیه عاملها و تجزیه خوشهای با استفاده از میانگین صفات به تفکیک دو محیط تنش و نرمال انجام شد. نتایج نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تفاوت بین جمعیتها برای کلیّه صفات به غیر از کلروفیل aمعنیدار بود. تفاوت بین تیمارهای دمایی برای کلیه صفات معنیدار بود. اثر متقابل جمعیت در تنش سرما برای کلیه صفات نیز در سطح احتمال 5درصد معنیدار بود که نشاندهنده این است که جمعیتهانشریه علمی تحقیقات ژنتیک و اصلاح گیاهان مرتعی و جنگلی ایران جلد ،32شماره 77 1 در دماهای مختلف پاسخهای متفاوتی داشتهاند. بالاترین مقدار نشت یونی در دمای -5درجه سانتیگراد و کمترین مقدار نشت یونی در تیمار شاهد (دمای محیط، 22درجه سانتیگراد) مشاهده شد. بالاترین مقدار صفات محتوای نسبی آب، کلروفیل ،aکلروفیل ،bکلروفیل کل، کارتنوئید و نسبت کلروفیل کل به کارتنوئیدها در تیمار شاهد ( 22درجه سانتیگراد) و کمترین مقدار آنها در دمای -5درجه سانتیگراد مشاهده گردید. در آزمایش انجام شده در محیط طبیعی، بیشترین سرمازدگی در طی بهمنماه و کمترین سرمازدگی در آذرماه دیده شد. به عبارت دیگر، با کاهش دما مقدار نشت یونی و درصد سرمازدگی افزایش و سایر صفات کاهش نشان داد. نتایج تجزیه همبستگی و رگرسیون نشان داد که صفات میزان کلروفیل bو کلروفیل کل نسبت به سایر صفات روابط معنیداری با سرمازدگی داشتند. براساس تجزیه خوشهای در دو شرایط نرمال (دمای محیط) و تنش (سه تیمار دمایی ،+5صفر و )-5جمعیتها در سه خوشه قرار گرفتند. در خوشه اول جمعیتهای یاسوج، طبسگلشن، شیراز 1و کوچک عطری یاسوج، در خوشه دوم جمعیتهای آزادشهر، بهبهان ،2شیراز ،2شهلای شمال و شصتپر شمال و در خوشه سوم جمعیتهای خوسف ،2گچساران، بهبهان 1و خوسف 1قرار گرفتند. بررسی خوشهها نشان داد که جمعیتهای مشابه از لحاظ سرمازدگی در یک خوشه قرار گرفتند و دوری و نزدیکی جغرافیایی ارتباطی با این موضوع نداشت. نتیجهگیری در این مطالعه صفات میزان کلروفیل bو کلروفیل کل از اهمیت بیشتری برخوردار بودند. جمعیتهای خوسف ،1خوسف ،2گچساران و بهبهان 1به دلیل خصوصیات مطلوب از لحاظ مقاومت به سرما مقاومترین و جمعیتهای یاسوج، طبسگلشن، شیراز 1و کوچک عطری یاسوج حساسترین جمعیتها نسبت به سرمازدگی بودند. جمعیتهای آزادشهر، بهبهان ،2شیراز ،2شهلای شمال و شصتپر شمال از لحاظ مقاومت به سرما به عنوان جمعیتهای حدوسط شناخته شدند. در کل جمعیت گچساران به عنوان مقاومترین و شیراز 1حساسترین جمعیت نسبت به سرما بودند. بررسی جمعیتها نشان داد که تنوع کافی در بین این جمعیتها از لحاظ مقاومت به سرما وجود داشت و جمعیتهای نواحی مختلف از لحاظ مقاومت به سرما متفاوت بودند. محققان و کشاورزانی که تمایل به تحقیق و یا کاشت گل نرگس به عنوان یک محصول اقتصادی دارند توصیه میشود از این جمعیتهای مقاوم استفاده نمایند