همسازی ایدئولوژی و اتوپیا با امر سیاسی؛ خوانشی بر مناسبات دولت و جامعه در ایران عهد قاجار

Abstract

دولت در دوره قاجار به دلیل مواجهه با شرایط جدید ناشی از امرسیاسی مدرن از سازمان¬دهی ایدئولوژیکی مدرن و هم¬چنین ابزارهای کنترل سیاسی و نظامی موثر برخوردار نبود. از این¬رو تغییر در امرسیاسی، وضعیت دشواری را فراروی دولت قاجار قرار داد، به‌نحوی¬که برخی از کارگزاران ایدئولوژی رسمی قاجار در خصوص نحوه عملکرد دولت وکارآمدی آن در مواجهه با شرایط در حال تغییر دچار تشکیک شده و نوسازی دولت را جهت تقویت ایدئولوژی رسمی در دستورکار خود قرار دادند. هم-چنین امرسیاسی مدرن، به شکل¬گیری طرح¬های اُتوپیایی معتقد به تغییر وضع موجود در دوره قاجار نیز یاری رساند و ساخت ایدئولوژی رسمی قاجاران در قالب دولت نیزکفایت لازم را در مواجهه با این طرح¬ها از خود نشان نداد. بر این اساس، پیدایش مدرنیته و امرمدرن به‌گونه‌ای‌که زمینه لازم را برای تغییر نظم سیاسی قدیم و ایجاد نظم سیاسی جدید به وجود آورد، سبب -اثرگذاری بیشتر طرح¬های اُتوپیایی مؤثر در جامعه نسبت به ساخت ایدئولوژیکی دولت قاجار شده¬ است. نوشتار حاضر برآن است تا بابهره¬گیری ازرویکرد نظری تلفیقی امرسیاسی لکان و ایدئولوژی و اُتوپیای مانهایم، برتری توان¬کنش¬های موجود در جامعه در قالب طرح¬های اُتوپیایی را نسبت به دولت در عهد قاجار، به شیوه توصیفی و تحلیلی مورد بررسی وکنکاش قراردهد.