واکاوی عناصر فرهنگ و ادبیات عامه در رمان «سیدات القمر» اثر جوخه الحارثی

چکیده مقاله

پژوهش در فرهنگ و ادبیات عامه، دریچه‌‌ای تازه به دنیای مطالعات میان‌رشته‌ای مثل مردم‌شناسی و ادب‌پژوهی می‌گشاید تا ضمن آشنایی با آیین‌ها و سنت‌های کهن، از این میراث ارزشمند در راستای بهبود زندگی، تقویت عواطف و حس جمعی بشر بهره گیریم. ادبیات عامه چون آیینه‌ای است که از رهگذر ضرب المثل‌ها، قصه‌ها، اساطیر، ترانه‌ها و آداب آن می‌توان ویژگی‌های یک ملت و پیشینه‌ آن را شناخت. رمان سیدات‌القمر اثر نویسنده عمانی، جوخه الحارثی(1978م)، با نمایاندن عناصر فرهنگ عمانی، برگردان تاریخیِ سه نسل از خانواده‌های عمانی را نشان می‌دهد. این رمان با ترجمه انگلیسی مریلین بوث آمریکایی(1955م) ضمن دریافت جایزه‌ من‌بوکر بین‌المللی (2019م)، نشانگر دنیایی در حال گذر از سنت به مدرنیته است که در آن شخصیت‌ها دچار دوگانگی و آسیب‌های فرهنگی و اجتماعی شده‌اند. در سیدات القمر، یک خانواده مرفه عمانی هستند که از اعضای آن انتظار می‌رود، روش‌های سنتی را با اندکی پذیرش اصلاح رفتار اجتماعی، حفظ کنند؛ اما این خانواده در تلاش است، تأثیرات تغییرات اجتماعی را کنترل کند. پژوهش حاضر کوشیده است تا با روشی توصیفی- تحلیلی، علاوه بر معرفی عناصر فرهنگ عامه عمانی، به بررسی کارکردهای آن و اهداف نویسنده بپردازد. از این منظر با نشان دادن غنای فرهنگی و اصالت سنت‌های عمانی، قرابت آن را با دنیای عرب، هند و ایران نشان دهد. یافته‌ها نشان می-دهد الحارثی با کاربست عناصر فرهنگ و ادبیات عامه، مفاهیمی همچون استعمارستیزی، بیان مسائل دنیای زنان با نگرش‌های فمینیستی، بحران هویت، نظام ارباب ـ برده‌ای، مهاجرت، گرایش به مدرنیته، سنت‌های اصیل عمانی و سرمایه‌های فرهنگی جامعه خود را نشان می‌دهد.