عربی گرایی و چرایی آن در سیاست های زبانی آل بویه

Abstract

زبان عربی در دوران فرمانروایی آل بویه و در قلمرو ایرانی زبان آنها رشد و رواج بیشتری یافت. وزیران آل بویه مانند ابومحمد ّ حسن بن محمد مهلبی، ابوالفضل بنعمید، صاحب بنعباد و غیره از ادیبان سرآمد روزگار خود به آن زبان بودند. دربار حاکمان دیلمی، مجلس دانشمندان عربی نویس گردید، بزرگترین شاعران و نویسندگان عرب، جذب و حمایت شدند. رشد و اعتالی زبان و ادب عربی از یک سو و عدم اهتمام به زبان فارسی علیرغم توجه به فرهنگ و آیین باستانی ایرانی از دیگر سو در مطالعات زبانی روزگار مذکور قابل اعتناست و البته تناقضآمیز به نظر میرسد. پژوهش حاضر می‌کوشد عربگرایی و گاه عربیمآبی در دورة مذکور را با رویکردی تاریخی تبیین نماید و رفتار دوگانة حاکمان دیلمی را نسبت به زبان فارسی بررسی و تحلیل کند. به نظر میرسد شکوفایی ادبیات عربی در این دوره متأثر از عوامل گوناگونی است که شرایط سیاسی زمانه، موقعیت جغرافیایی، نضج و پختگی زبان عربی، شأن اجتماعی عربیدانان و وجه تنزیهی و تقدس این زبان از جملة آن عوامل بوده است.