توقع فرهنگ عربی از ترجمه در دوره عباسی اول

چکیده مقاله

فرهنگ پویا در تعامل با دیگر فرهنگ¬ها به دنبال رفع کاستی¬ها و پر کردن خلأهای خاص خود است؛ از اینرو پس از ارتباط و شناخت و گزینش، دست به ترجمه می¬زند. این جستار می¬کوشد زمینة فرهنگی و اجتماعی دانش¬هایی را که در دورة عباسی اول (232-132هـ) به زبان عربی ترجمه شده، بررسی نماید و فرهنگ اسلامی را به مثابة فرهنگی متمایز با ذوق و نیازها و گرایش¬های ویژة خود به روش توصیفی و تحلیلی در نظر بگیرد. ترجمه در دورة مزبور از منظر بازتاب خلأها و خواسته¬های تمدن اسلامی و زمینه¬های فکری و اجتماعی آن اهمیت می¬یابد. مسلمانان در دوره¬های نخستین اسلامی به دنبال ترجمة شعر، حماسه، فقه و غیره از سایر زبان¬ها نبودند، اما علوم گوناگون را با توجه به جامعة نوپای عباسی در ایران، یونان، هند و غیره جستجو کردند و با احتیاط به ترجمة آن مبادرت ورزیدند. پس از ترجمه و دولت قبول علومی مانند علم هیأت، طب، کیمیا و غیره در ساختار جدید، در آن زمینه به تصنیف و تألیف پرداختند. اگر هم ایرانیان در دورة عباسی اول، بخشی از میراث باستانی خود چون خداینامه¬ها و آیین¬نامه¬ها را از زبان پهلوی به عربی ترجمه کردند، غرض¬های دیگری مثل اثبات پیشینه و شکوه فرهنگ ایرانی در آن شرایط تاریخی معین مطرح است.