ملمّع‌سرایی در شعر معاصر فارسی (با تأکید بر غزل دهة هشتاد و نود خورشیدی)

چکیده مقاله

ملمّع، همزاد شعر فارسی است؛ شاعرانی از نخستین ادوار شعر فارسی تا روزگار معاصر، گوشة چشمی به سرودن اشعار دوزبانه نیز داشته‌اند. در این پژوهش، ملمّع‌های فارسی – عربی در چند دهة اخیر به ویژه دهة هشتاد و نود شمسی به شیوة استقرا ناقص گردآوری شد و ابعاد آن از حیث زبانی و نسبتی که با سنت شعری ایرانیان برقرار می‌کند، به روش توصیفی – تحلیلی بررسی گردید. از اشعار آیینی به سبب پیوند مستقیم و طبیعی که با متون دینی دارند، در این جستار صرف نظر شد. به نظر می‌رسد ملمّع‌گویی مدتی در دوران معاصر به دلایل گوناگون دچار فترت شده است، اما بعضی شاعران جوان به ویژه در دو دهة یاد شده به عنوان یک تکنیک ادبی به آن روی آوردند. آنان بیشتر در غرض و قالب غزل، طبع‌آزمایی کردند و با به کار گرفتن جمله‌های عربی که عموماً به گوش مخاطب ایرانی آشناست، ملمّع سرودند و با نقل مستقیم، تغییر و ترکیب عبارت‌ها، به کارگیری آرایش‌های نحو عربی در زبان فارسی و غیره به دنبال خلق فضای عاطفی متفاوت و روایتی خاص بودند. مصراع‌ها یا بیت‌های عربی ملمّعات معاصر به متون دینی و سنت عرفانی ما نظر دارند و بر خلاف ملمّع‌های ادبیات کلاسیک فارسی با ادب عربی ارتباطی مؤثر برقرار نمی‌کنند.