سیاست های توسعه و انرژی های پایدار در روستاهای ایران (تحلیل محتوای برنامه های پنج ساله پس از انقلاب)

چکیده مقاله

انرژی در قالب نیروی پیشران فعالیت‌های تولیدی، بنیان فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی هر کشور را شکل می¬دهد. همچنین در فضاهای روستایی در کنار نیاز به سرمایه¬گذاری در بخش¬های صنعت، کشاورزی و خدمات، تأمین انرژی ارزان و پایدار بخش¬های مذکور یک ضرورت بنیادی است. بدین¬سان یک پرسش بنیادین این است که رویکرد نظام سیاست¬گذاری ایران به منظور توسعه و گسترش استفاده از انرژی¬های نو، پایدار یا تجدیدپذیر در عرصه¬های روستایی کشور چه تحولاتی داشته است؟ بدین¬منظور به بررسی و تحلیل محتوای سیاست¬های کلان کشور در قالب برنامه¬های پنج ساله توسعه ایران پس از انقلاب اسلامی پرداخته شده است. تحقیق حاضر به لحاظ هدف کاربردی است. از حیث ماهیت داده¬ها و تحلیل در زمره تحقیقات کیفی به شمار می¬رود. به منظور تجزیه و تحلیل داده¬ها در چارچوب تحلیل محتوای با رویکرد کیفی و روش تحلیل محتوای استقرایی انجام شده است. جامعه مورد پژوهش برای تحلیل محتوا، اسناد توسعه شش برنامه پنج ساله پس از انقلاب بوده است. نتایج نشان داد رویکرد عمده¬ی نظام سیاست¬گذاری در خصوص انرژی، گرایش به مدیریت و بهره¬برداری از منابع انرژی موجود (با تکیه بر انرژی¬های فسیلی و گاز طبیعی) است. برنامه چهارم توسعه پنج ساله کشور نقطه عطف انرژی¬های پایدار در سیاست¬های توسعه ایران به شمار می¬رود. توجه به گسترش انرژی¬های تجدیدپذیر در روستاها نیز از برنامه پنجم توسعه آغاز شده است. در کل، آهنگ توسعه بهره¬برداری از انرژی¬های تجدیدپذیر و پایدار در عرصه¬های روستایی بسیار کند و سیاست¬های مربوط به این حوزه با کمیت و کیفیت سیاست¬های مرتبط با بهره¬برداری از انرژی¬های فسیلی در کشور قابل قیاس نیست. بر این اساس، در آینده دستیابی به اهداف کمی ترسیم شده برای سهم انرژی¬های پایدار در منابع تأمین کننده انرژی کشور، چندان امکان پذیر نباشد.