پدیدارشناسی فضای کارآفرینی و کسب‌وکار روستایی در مناطق منتخب ایران (با تأکید بر چالش‌‌های زیسته)

چکیده مقاله

کارآفرینی در بسیاری از کشورها به‌عنوان ابزاری کلیدی درجهت رشد و توسعه محسوب می‌‌شود. کارآفرینی روستایی می‌‌تواند نقش مهمی در کاهش نابرابری‌‌های فضایی بین مرکز و پیرامون ایفا کند. با توجه به اهمیت کارآفرینی روستایی در فرایند توسعه، تاکنون در ایران تلاش‌‌های زیادی برای رشد و گسترش کارآفرینی و ایجاد کسب‌وکارهای جدید در روستاها به انجام رسیده است. علی‌‌رغم کوشش‌‌های صورت‌گرفته، یک نکتۀ اساسی این است که کارآفرینی و کسب‌وکارهای روستایی در ایران با چالش‌‌های عمیقی مواجه است. در راستای کمک به هموارکردن اقدامات آینده در زمینۀ توسعۀ کارآفرینی و هرگونه کسب‌وکار روستایی، هدف تحقیق حاضر این است که به تحلیل پدیدارشناسانۀ موانع و چالش‌‌های زیستۀ کارآفرینان و صاحبان کسب‌وکار در زمان حیات فعالیت اقتصادی آنان در روستاهای مناطق منتخب ایران پرداخته شود. این تحقیق به لحاظ هدف کاربردی است. همچنین به لحاظ ماهیت داده‌ها، از نوع تحقیقات کیفی به شمار می‌رود. رویکرد منتخب در گردآوری و تحلیل داده‌ها پدیدارشناسی بوده است. جامعۀ این پژوهش مشتمل بر 41 کارآفرین و صاحب کسب‌وکار روستایی در استان‌‌های خراسان جنوبی، گیلان و مرکزی در بازۀ زمانی سال‌‌های 1397 تا 1399 بوده‌است. پیاده‌‌سازی داده‌‌ها و تهیۀ نقشۀ ساختار مضامین با کمک نرم‌افزار مکس‌کیودا نسخۀ 11 و برای تحلیل مصاحبه‌‌ها از روش کلایزی استفاده شده‌است. براساس نتایج، در فضای حیات فعالیت‌‌های اقتصادی روستائیان، چالش‌‌ها متأثر از سه عامل و زمینۀ کلی شامل «شرایط کلان حاکم بر فضای کشور»، «واقعیت‌‌های مکانی» و «زمینه‌‌یابی شکست فرد در عرصۀ رقابت» است. چالش‌‌های این عرصه تهدید جدی علیه پایداری کسب‌وکارهای کارآفرینانه و اشتغال‌‌زایی روستایی به شمار می‌‌رود که بخشی از آن تحت کنترل و مدیریت کنش‌‌گر (کارآفرین یا صاحب کسب‌وکار) و بخشی نیز تحت ارادۀ سیاسی و تصمیم‌‌گیری تسهیل‌‌گران (دولت و حکمرانان محلی) است. حل مشکلات منوط به اقدام هماهنگ و توأمان کنش‌‌گران و تسهیل‌‌گران است تا در چارچوب یک برنامه‌‌ریزی پایین به بالا و مشارکتی، انجام پذیرد.