تحلیل نقش گردشگری در زیست پذیری فضای روستایی (مطالعه تطبیقی سکونتگاه های پیراشهر بیرجند)

چکیده مقاله

سکونتگاه­های روستایی از گذشته تاکنون با چالش­های ساختاری و مسائل کارکردی فراوانی مواجه بوده است. درحال حاضر نیز "ناپایداری" این کانون­های جمعیتی را می­توان یکی از ابرچالش­های پیش رو برای نظام برنامه­ریزی و مدیریت فضا برشمرد. به منظور سامان بخشیدن و استیلای پایداری در فضاهای روستایی و پیراشهری که نتیجه آن می­تواند بهبود سطح زیست­پذیری باشد، "توسعه گردشگری" از راهبردهای بی­بدیل در بسیاری از کشورهای جهان است. هدف از این مطالعه این است تا با رویکردی تطبیقی به تحلیل اثرات گردشگری بر زیست­پذیری سکونتگاه­های مقصد گردشگری در پیراشهر بیرجند و مقایسه آن با تعدادی روستای شاهد (روستاهای غیرمقصد گردشگری) پرداخته شود.این تحقیق اسنادی و پیمایشی با ماهیت کاربردی است و روش آن ترکیبی از روش­های توصیفی و تحلیلی است. ابزارگردآوری اطلاعات در سطح سکونتگاه­های مورد مطالعه پرسشنامه بوده که پس از بررسی و تایید روایی و پایایی آن مورد استفاده قرار گرفته است. سکونتگاه­های مورد مطالعه مشتمل بر چهارده روستای مقصد گردشگری در پیراشهر بیرجند و هفت روستای شاهد بوده است. سطح­بندی زیست­پذیری روستاهای گردشگرپذیر با روش تاپسیس خاکستری انجام شده است. طبق یافته­های به دست آمده وضعیت زیست­پذیری روستاهای مقصد گردشگری در پیراشهر بیرجند با روستاهای شاهد دارای تفاوت معناداری است و میزان زیست­پذیری در روستاهای مقصد گردشگری با میانگین 3/4 بیشتر از روستاهای شاهد بوده است؛ همچنین بین ابعاد چهارگانه زیست پذیری (اجتماعی، زیست محیطی، کالبدی و اقتصادی) تفاوت معناداری برقرار است. در کل می­توان نتیجه گرفت گردشگری بر زیست­پذیری در فضاهای پیراشهری نیز تأثیر مثبت دارد و این تأثیر مستقیماً با مکانیزم تغییرات در وضعیت اشتغال و درآمد اهالی سکونتگاه­های پیراشهری صورت می­گیرد. تأثیر گردشگری بر زیست­پذیری فضاهای روستایی دارای "تابعیت مکانی و جغرافیایی" است. در نهایت اینکه، متنوع­سازی زمینه­های کسب وکار در فضاهای روستایی به ویژه پیراشهر می­تواند نقش کلیدی در تغییر و بهبود وضعیت زیست­پذیری سکونتگاه­ها داشته باشد.