تحلیل پیشران‌های اثرگذار بر تاب‌آوری زعفران‌کاران شهرستان قائنات

چکیده مقاله

بخش کشاورزی با چالش‌های فزاینده‌ای از جمله تغییرات اقلیمی، کاهش منابع آب، نوسانات بازار و بی‌ثباتی‌های اقتصادی مواجه است. در این شرایط، ارتقای تاب‌آوری کشاورزان به‌عنوان یکی از ارکان اصلی پایداری تولید کشاورزی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. پژوهش حاضر باهدف شناسایی و اولویت‌بندی پیشران‌های مؤثر بر تاب‌آوری زعفران‌کاران شهرستان قائنات انجام شده است. برای این منظور، با استفاده از رویکرد تحلیل سلسله‌مراتبی خاکستری (GAHP)، درخت تصمیمی شامل چهار معیار اصلی (اقتصادی، فنی، فیزیکی و اجتماعی) و ۲۸ زیرمعیار طراحی شد. داده‌های مورد نیاز از طریق پرسش‌نامه‌های مقایسه زوجی و با بهره‌گیری از نظرات خبرگان در حوزه تاب‌آوری کشاورزی در دانشگاه تربت‌حیدریه، پژوهشکده زعفران، جهاد کشاورزی شهرستان قائنات تکمیل شد. الگوریتم تحلیل سلسله‌مراتبی خاکستری در هشت گام و با بهره‌گیری از زبان برنامه‌نویسی پایتون پیاده‌سازی شد. نتایج حاصل از تحلیل‌ها نشان داد که معیار اقتصادی با وزن نسبی 6053/0 در اولویت نخست قرار دارد، و پس از آن به ترتیب معیارهای فنی (1941/0)، فیزیکی (1555/0) و اجتماعی (0451/0) در رتبه‌های بعدی قرار گرفتند. در میان زیرمعیارها نیز، «دسترسی به بازارهای صادراتی»، «قیمت تضمینی یا بازار پایدار» و «هزینه‌های تولید» به‌ترتیب بالاترین اولویت‌ها را از منظر تأثیرگذاری بر تاب‌آوری بهره‌برداران زعفران به خود اختصاص دادند. یافته‌های این پژوهش می‌تواند مبنایی برای سیاست‌گذاری مؤثر در جهت ارتقا تاب‌آوری زعفران‌کاران و توسعه پایدار کشاورزی منطقه فراهم سازد.