رویکرد فلسفی علامه طباطبایی (ره) به مضامین اخلاقی در تفسیر المیزان

Abstract

مقولة اخلاق به عنوان یکی از اصول محوری در تعیین سرنوشت انسان از اهمیت بسزایی برخوردار است و نقش و تأثیر آن در زندگی انسان بر هیچ¬کس پوشیده نیست؛ تمامی عالمان و اندیشمندان این حوزه که در باب این موضوع و ارتباط آن با سعادت و نیکبختی بشر تحقیق و پژوهش نموده¬اند نیز به جایگاه حیاتی اخلاق در بهبود وضع زندگی انسان آگاه بوده و پیوسته انسان¬ها را به سوی امور اخلاقی راهنمایی کرده¬اند. این جستار کوشیده است دیدگاه علامه طباطبایی در حوزة مضامین اخلاقی با نگاهی به سوره¬های عبس، مطففین، فجر و لیل با تکیه بر تفسیر المیزان را با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی، مورد مطالعه و بررسی قرار دهد. علامه در آثار خود به ویژه تفسیر المیزان که در آثار مختلف به عنوان یکی از مهمترین تفاسیر جهان اسلام شناخته شده است، به مبحث اخلاق در قرآن بسیار توجه داشته و آموزه¬های قرآنی را طبق سبک تفسیری خاص خود (روش قرآن به قرآن) مورد بحث قرار داده است. نتایج پژوهش نشان می¬دهد که علامه در تفسیر المیزان بر مبنای آموزه¬های قرآن بهترین روش کسب مضامین اخلاقی را رفع رذایل اخلاقی و نه دفع آن، به وسیلة پرورش فضایل اخلاقی در ابعاد مختلف زندگی می¬داند. مضامین مطروحه در آیات مورد بحث پژوهش حاضر عبارتند از: تواضع و فروتنی نسبت به فقرا و نیازمندان و دوری از تکبر و خودستایی ناشایست، اخلاص در نیت با هدف خشنودی خداوند که در نهایت رستگاری را برای مؤمن به ارمغان می¬آورد، دوری از وابستگی به امورات دنیوی و توجه به آخرت، انفاق مال و جان در راه خدا و دوری از بخل در بخشش به نیازمندان که خود این عمل گشایش رزق و برکت در زندگی را شامل خواهد شد.