بررسی شبه ملمّعات قرآنی در مناقب نبوی و علوی ابن حسام خوسفی

Abstract

با ظهور اسلام و آشنایی ادیبان با شخصیت پیامبر(ص) و حضرت علی(ع)، نعت و منقب ایشان در اشعار شاعران جایگاه ویژه‌ای پیدا کرد. با گسترش اسلام به سرزمین‌های دیگر، این ستایش‌ها به زبان‌های غیر عربی نیز راه یافت. شاعران پارسی‌گو از همان قرن‌های اولیة ورود اسلام به ایران، علاوه بر محتوای نعت پیامبر(ص) و حضرت علی(ع)، در ادامۀ تحولات نظم و نثر فارسی، از زبان عربی نیز بهره جسته و با استفاده از این آرایة ادبی (ملمّع)، به سرودن اشعار فارسی- عربی پرداختند. درج آیات قرآن و احادیث نیز در اشعار پارسی‌گویان رایج شد. در این مقاله به بررسی شبه ملمّعات قرآنی در مناقب نبوی و علوی ابن حسام خوسفی پرداخته شده است که نتایج آن نشان‌دهندة ارادت ویژة این شاعر متعهد شیعی به دو شخصیت پیامبر(ص) و امام علی(ع) است. همچنین مشخص شد دو معیار اصلی در انتخاب آیات قرآن توسط ابن حسام، نبوت و امامت است و اشاره به توحید، معاد و کسب بصیرت در جهت رسیدن به حقیقت، محتوای دیگر شبه ملمعات ابن حسام خوسفی است. دستاورد دیگر این پژوهش که به روش توصیفی – تحلیلی صورت گرفته، آن است که شبه ملمعات قرآنی ابن حسام بیشتر علوی و برگرفته از سوره‌های مدنی بقره، آل‌عمران و انسان است. عبارات قرآنی به سه شکل در مناقب نبوی و علوی این شاعر وجود دارد: تمام بیت، یک مصراع کامل از بیت و یا بخشی از یک مصراع که بیشترین تعداد را نوع سوم در این مناقب به خود اختصاص داده است.