واکاوی ساختار لفظی و محتوایی ملمّعات در مناقب علوی ابن¬حُسام خوسفی

Abstract

دیوان شعری ابن¬حُسام، شاعر و مدیحه‌سرای صاحب‌نام قرن نهم هجری، مهم‌ترین اثر او مشتمل بر قصاید، غزلیات، ترجیع‌بندها، رباعیات و مثنوی‌های زیبا و دلنشین است. او شاعری آیینی است که تسلط وی بر علوم زمانش، به¬ویژه تفسیر، حدیث و رجال موجب شده تا بسیاری از آیات قرآن و احادیث را در گفتارش به نظم درآورده و آن‌ها را به انواع صنایع لفظی و معنوی بیاراید. بارزترین این صنایع که نمود قابل توجهی در اشعارش یافته، دوزبانگی یا تلمیع است. براین‌اساس در پژوهش حاضر با استفاده از ابزار کتابخانه‌ای و روش توصیفی- تحلیلی به ساختار لفظی ملمّعات و ساختار محتوایی آن در مناقب علوی ابن‌حُسام پرداخته شده است. در دیوان ابن-حُسام، ملمّعات در سه محور ملمّعات قرآنی، ملمّعات حدیثی و ملمّعات خود شاعر آمده است. مناقب علوی به موضوعاتی مانند اخلاق، ارزش‌های دینی، فضیلت علمی، شرح جنگ‌ها و ذکر دلاوری‌ها اختصاص دارد که شاعر به¬طور ماهرانه این ویژگی¬ها را به زیور آیه‌ای از قرآن یا حدیثی از پیامبر(ص) آراسته است. بی‌شک این امر علاقه ابن‌حسام به قرآن کریم و مضامین آن و اشراف کامل او بر زبان وحی را نشان می‌دهد. پرداختن به تنوّع ملمّعات و مضامین آن‌ها، علاوه بر اینکه کاری هنرمندانه در عرصه ادبیات آیینی است، ما را با گستره اندیشه و تفکر این شاعر بزرگ آشنا می‌سازد.