بروز و نمود گلهای شاه عباسی در نقشپردازی قالیهای دورۀ صفوی و قاجار

Abstract

آرایه های قالی شامل مجموعۀ متنوعی از نقوش گیاهی، جانوری، انسانی و تجریدی است. گسرتدگی نقوش گیاهی بیش از سایر انواع دیگر است، چراکه تنوع آن به گسرتدگی نقوش گیاهی موجود در طبیعت، به انضامم نقوش گیاهی تجریدی و در قالبهای گردان و شکسته است. انواع آرایه های گیاهی به صورت کلی شامل گونههای اسلیمی، ختایی، گل و بوته، درخت و گلفرنگ است. این پژوهش با هدف بررسی و شناسایی انواع گلهای شاهعباسی منقوش در قالیهای دورههای صفوی و قاجار و بررسی تحوالت آن در دوران مذکور صورت گرفته است. سؤال اصلی عبارت است از اینکه گلهای شاهعباسی منقوش در قالیهای دور ۀ صفوی و قاجار دارای چه ویژگیهایی هستند؟ این پژوهش از نوع بنیادی، از نظر ماهیت توصیفی و از نظر مسئلۀ پژوهش توصیفی-تحلیلی و تطبیقی و روش گردآوری دادهها، به شیوۀ اسنادی است. نتایج نشان میدهد که آرایه گل شاهعباسی اناری در قالیهای دوره های صفوی و قاجار، به عنوان یکی از پرتکرارترین نقوش، کاربرد داشته است. گلهای شاهعباسی صفوی، ساده و با پیچیدگیهای کمرتی نسبت به منونه های قاجاری نقش شدهاند، درصورتیکه منونههای قاجاری، آراسته تر و با ریزه پردازیهای فراوان در داخل و حواشی هستند. همچنین، جزئیات منونههای قاجاری پرکارتر و ریزهپردازانه است و منونههای صفوی با گزیده گزینی رنگ و استفاده از رنگهای متمایز نقش شدهاند. از منظر سادگی و آراستگی میتوان منونههای صفوی را ساده و کارکردی دانست که از پیچیدگی به دور هستند، اما منونه های قاجاری تجریدی تر و با پیچیدگی های فرمی و شکلی نقش شده اند.