بررسی ترجیحات و میزان مشارکت جامعه دانشگاهی در کشاورزی شهری مورد مطالعه: منظر خوراکی دانشگاه سیستان و بلوچستان

Abstract

سابقه و هدف: پردیس خوراکی، نوعی فضای سبز دانشگاهی است که علاوه بر داشتن گیاهان خوراکی و دارویی، موجب تسهیل مشارکت جامعۀ دانشگاهی در فعالیت‌های کشاورزی و تولیدی منظر می­شود. مزایای پردیس خوراکی شامل تولید مواد غذایی، کاهش هزینه‌های نگهداشت منظر، ارتقای حس تعلق به مکان و بهبود سلامت روانی دانشجویان است. در بسیاری از دانشگاه‌ها و موسسات آموزشی مختلف در دنیا، منظر خوراکی دانشگاهی در حال رونق گرفتن بوده و لذا این این مطالعه با هدف سنجش میزان مشارکت و حمایت جامعۀ دانشگاهی از منظر خوراکی دانشگاه سیستان و بلوچستان به انجام رسید. مواد و روش‌ها: در این تحقیق پیمایشی، نمونه‌ای به حجم 530 نفر از اعضای هیات علمی، کارکنان و دانشجویان دانشگاه سیستان و بلوچستان با استفاده از نمونه‌گیری طبقاتی انتخاب شد. با استفاده از مطالعۀ منابع موجود، مخزن اولیۀ گویه‌های پرسشنامه، طراحی و جهت تعیین روایی گویه­ها، از تحلیل عاملی اکتشافی به روش تحلیل مولفۀ اصلی با چرخش متعامد واریماکس و برای تعیین پایایی ابزار، از ضریب آلفای کرونباخ (89/0) استفاده شد. گویه‌های پرسشنامه بر روی 2 عامل ساختار فیزیکی منظر و میزان مشارکت جامعۀ دانشگاهی در منظر بار شدند. تحلیل‌های آمار استنباطی این پژوهش توسط نرم‌افزار SPSS v.23 انجام شد. برای سوالات و اهداف تحقیق در بخش آمار توصیفی، از نمودارها و جداول آماری و به منظور بررسی نرمال بودن توزیع داده‌ها، از نمودارهای احتمال نرمال استفاده شد. به علاوه از آزمون­های غیرپارامتری برای آزمون فرضیه‌های تحقیق در سطح معناداری 05/0 استفاده شد.نتایج و بحث: نتایج این تحقیق نشان داد، «سلامتی روحی» و «تغذیه از مواد تولیدشده در منظر خوراکی» مهمترین عوامل انگیزه‌بخش برای مشارکت جامعۀ دانشگاهی در پردیس خوراکی است. همچنین مشخص گردید تفاوت معناداری در انگیزه­های داوطلبانه در میان بخش‌های جمعیت‌شناختی پاسخ‌دهنده وجود داشت. از بین سه گروه دانشجویان، اعضای هیئت علمی و کارکنان؛ دانشجویان، بانوان و گروه سنی 30-20 سال بیشترین انگیزه مشارکت را دارند. در مورد ساختار فضایی و عناصر منظر، ایجاد فضای کشاورزی و باغ میوه دارای آبنما و جوی آب مطلوب است. لذا پرطرفدارترین ترکیب فضا و عناصر منظر (زمین کشاورزی و باغ میوه، آبنما و جوی آب، فضای غذا خوردن و توتستان) که هم واجد ابعاد عملکردی (تغذیه و فعالیت کشاورزی) و هم واجد ابعاد تفرجی و احساسی (آبنما و فضای غذاخوردن) است، می‌باید در طراحی منظر کشاورزی دانشگاه سیستان و بلوچستان در اولویت قرار گیرد. انتخاب بهترین ترکیب کاشت درختان میوه، از دیدگاه جامعۀ آماری متشکل از توت سفید، شاه­توت، زردآلو، انگور یاقوتی و انجیر است. بهترین ترکیب کاشت سبزیجات و صیفی­جات؛ سیب­زمینی، ریحان، گوجه­فرنگی و خیار و بهترین ترکیب کاشت گیاهان دارویی؛ گل­گاوزبان، رزرماری، آلوئه ورا، به­لیمو و آویشن است. نتیجه‌گیری: این تحقیق ثابت کرد که با وجودی که بیشتر پاسخ‌دهندگان به مشارکت در پردیس خوراکی ابراز علاقه کردند، ظرفیت داوطلبانۀ جامعۀ دانشگاهی سیستان و بلوچستان برای احداث و نگهداشت پردیس خوراکی کافی نخواهد بود. لذا علاوه بر مشارکت علاقمندان به کشاورزی شهری، به نیروی کار حرفه‌ای نیز برای پروژه نیاز خواهد بود. همچنین استفاده از استراتژی­های افزایش مشارکت کاربر و همچنین تشویق گروه­های ویژه دانشجویان هدف، برای این دانشگاه بسیار مهم خواهد بود. به این ترتیب، نتایج به طور موثرتری می­تواند برنامه‌ریزان را در تجربۀ مشارکت و حمایت اجتماعی از پروژه‌های فضای سبز مبتنی بر کشاورزی شهری آگاه سازد.