مطالعه تطبیقی تزیینات گچبری محراب مسجد جامع بسطام و محراب (اولجایتو) مسجد جامع اصفهان متعلق به دوره ایلخانی

Abstract

از عوامل موثر در زیبایی معماری ایران به ویژه در دوران اسلامی، تزیین و آرایش بناها و مساجد است. از جمله تزییناتی که در دورهی اسلامی در بناها مورد استفاده قرار گرفته است، گچبریهای بسیار زیبا با تزیینات خاص است که این تزیینات در دورههای سلجوقی و پس از آن دورهی ایلخانی به اوج خود رسید. هنر گچبری به دلیل سهولت در استفاده از مصالح و ارزانی آن در این دوره مورد توجه قرار گرفته است. محدودهی مورد پژوهش، دوره ایلخانی و قرن 8ه.ق است. هدف از پژوهش حاضر بررسی عناصر تزیینی در گچبریهای محراب مسجد جامع بسطام و مطابقت آن با گچبریهای محراب اولجایتو مسجد جامع اصفهان است. با در نظر گرفتن هم زمانی این دو محراب که متعلق به دورهی ایلخانی است و همچنین وجود مشابهتهایی که در گچبریهای آن مشاهده میشود، در این مقاله به این مساله پرداخته شده است که وجوه قابل تطبیق تزیینات گچبری دو محراب چیست و آیا میتوان با مطالعهی تطبیقی بین عناصر آن تفاوتی را که در موقعیت مکانی این دو محراب وجود دارد در عناصر آنان نیز پیدا کرد؟ برای دستیابی به جواب سوال پیش رو نقوش محراب های ذکر شده به روش تحلیلی معرفی و مورد تطبیق و بررسی قرارگرفته و اطلاعات مقاله به روش کتابخانهای جمع آوری شده است. عناصر موجود شامل نقوش هندسی و گیاهی و خطهای ثلث و نسخ و کوفیهای گرهدار است . تطابق نقوش موجود در گچبریها باعث رسیدن محقق به این نتیجه است که تزیینات بیشتر از اینکه در مساجد مختلف، متفاوت باشد، دارای الگوی ثابتی است حتی در شهرهای مختلف در یک دوره و اصل تزیینات تغییری نمییابد